Γράφει: Γιώργος Αλεβίζος
Η αρχή των Ολυμπιακών Αγώνων (Ο.Α.) χάνεται στα βάθη των αιώνων. Συμβατικά ως Α΄ Ολυμπιάδα θεωρείται εκείνη του 776 π.Χ.
Στους αγώνες μετείχαν μόνο ελεύθεροι Έλληνες. Αποκλείονταν όσοι είχαν διαπράξει εγκλήματα ή δεν πλήρωσαν το πρόστιμο που τους επέβαλαν οι Ηλείοι για παραβίαση της ΕΚΕΧΕΙΡΙΑΣ.
Οι Ο.Α. αγώνες τελούνταν κάθε τέσσερα (4) χρόνια στο Στάδιο της κατάφυτης ειδυλλιακής Ολυμπίας. Και ήταν αφιερωμένοι στον Ολύμπιο Δία. Τον πατέρα των θεών και των ανθρώπων.
Η Ολυμπία, ως κέντρο με εθνικό και πανελλήνιο χαρακτήρα κατείχε σπουδαία θέση στη συνείδηση των ελλήνων. Ήταν ο ιδεώδης χώρος συνάντησης απ’ όλο τον ελληνικό κόσμο για να αγωνισθούν. Να ανταλλάξουν απόψεις. Να ακούσουν ρήτορες, ποιητές και φιλοσόφους. Σε κρίσιμες στιγμές να κηρύττουν τις ιδέες τους για ένωση όλων των Ελλήνων.
Η ενωτική δύναμη των Ο.Α. υπήρξε καταλυτική στη διαμόρφωση πανελλήνιας εθνικής συνείδησης.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες σηματοδοτούσαν το πνεύμα της ειρήνης και συναδέλφωσης των λαών παγκοσμίως, εφαρμόζοντας τον θεσμό της ΕΚΕΧΕΙΡΙΑΣ, ήτοι:
1. Σταματούσε κάθε εχθροπραξία και επιτρεπόταν η προσπέλαση ελεύθερα στη χώρα της Ηλείας που κηρύσσοταν ουδέτερη και απαραβίαστη. Όσοι δε επιθυμούσαν να παρακολουθήσουν ή να λάβουν μέρος στους Ο.Α. ήταν ελεύθεροι να περάσουν ακόμη και από τις χώρες με τις οποίες η πατρίδα τους βρισκόταν σε πόλεμο.
2. Απαγορευόταν αυστηρά η είσοδος στην Ηλείας σε οποιονδήποτε οπλισμένο ή σε ομάδα στρατού.
3. Απαγορευόταν η εκτέλεση οποιασδήποτε θανατικής ποινής.
Ο θεσμός της ΕΚΕΧΕΙΡΙΑΣ συνειδητά αναγνωρισμένος απ’ όλους τους Έλληνες είχε γίνει σεβαστός. Και στα περίπου 1200 χρόνια ζωής των Ο.Α. ήταν ελάχιστες οι παραβιάσεις που έγιναν.
Η επιτυχία των Ο.Α. ήταν συνυφασμένη με την ιστορία των ΕΛΛΑΝΟΔΙΚΩΝ, οι οποίοι δέκα μήνες πριν έμεναν στον «Ελλανοδικεώνα» για να διδαχθούν από τους νομοφύλακες τις διατάξεις και τους κανονισμούς των αγώνων.
Τον τελευταίο μήνα επέβλεπαν τους προπονούμενους και τους κατέτασσαν σε κατηγορίες. Επόπτευαν για την τήρηση των αθλητικών κανόνων και τιμωρούσαν αυστηρά, όσους τους παρέβαιναν ή δωροδοκούνταν. Η αμεροληψία τους αναγνωρίζονταν από όλες τις ελληνικές πόλεις οι οποίες τους περιέβαλαν με απεριόριστη εμπιστοσύνη.
Οι αρχαίοι Έλληνες αθλητές αγωνίζονταν ΓΥΜΝΟΙ. Σε αντίθεση με τους βαρβάρους, που αγωνίζονταν ενδεδυμένοι.
Η γυμνότητα των Ελλήνων αθλητών έφθασε στο αποκορύφωμά της στη διάρκεια των κλασικών χρόνων. Εξάλλου η λέξη ΓΥΜΝΑΣΙΟ, δηλαδή γυμναστήριο. Σήμαινε το χώρο, όπου οι αθλητές ασκούνταν γυμνοί.
Οι αρχαίοι Έλληνες όσο θαύμαζαν το ωραίο και γυμνασμένο σώμα τόσο περιφρονούσαν το αγύμναστο και ασύμμετρο.
Λαξεύοντας οι αρχαίοι καλλιτέχνες μορφές γυμνών αθλητών, αποτύπωναν στο χρόνο την ομορφιά και τη ρώμη του Έλληνα αθλητή.
Με τους αγώνες εδραιώθηκε το ιδανικό της ευγενούς άμιλλας που αποτελούσε το θεμέλιο στην αγωγή των νέων, σε όλες τις ελληνικές πόλεις. Και ήταν η κύρια παρόρμηση για την καλλιέργεια και την ανάπτυξη των φυσικών και πνευματικών ικανοτήτων του ανθρώπου.
Οι τιμές στον νικητή, όταν αυτός επέστρεφε στην ιδιαίτερη πατρίδα του ήταν λαμπρές. Πολλούς από τους νικητές τους θεωρούσαν ήρωες και τους λάτρευαν και μετά τον θάνατό τους.
Στη γη της ΙΩΝΙΑΣ, η αθλητική ιδέα, το αθλητικό πνεύμα έχει πολύ βαθειές ρίζες. Οι περίφημοι ΠΑΝΙΩΝΙΟΙ ΑΓΩΝΕΣ είναι αρχαιοελληνικός θεσμός. Μια μεγάλη εθνική εορτή του Ελληνισμού της Ιωνικής δωδεκάπολης: Έφεσος, Ερυθραί, Κλαζομεναί, Κολοφών, Λέβεδος, Μίλητος, Σάμος, Μυούς, Πριήνη, Τέως, Φώκαια, Χίος και αργότερα η Σμύρνη.
Τα ΠΑΝΙΩΝΙΑ ήταν αγώνες αθλητικοί, μουσικοί και χορού. Σύζευξη της αθλητικής αλκής και σωματικής άμιλλας με τη μουσική και του τραγούδι. Τελούνταν στο «Πανιώνιον Ιερόν» από τον 7ο έως τον 4ο π.Χ. αιώ. κοντά στην αρχαία Πριήνη, στο Άλσος του Ποσειδώνα, υπό την αιγίδα των κατοίκων της. Από τους οποίους εκλέγονταν ο «βασιλεύς ιερεύς» της γιορτής. Από τον 4ο π.Χ. αιώ. μεταφέρθηκαν στην Έφεσο.
Σε ανάμνηση των αγώνων οι Ίωνες έκοβαν ειδικά νομίσματα. Τα στάδια ήταν μεγαλοπρεπή. Εκείνο της Πριήνης με μαρμάρινα καθίσματα.
Με την πρωτοβουλία των Ιώνων οργανώνονταν τα «Πανιώνια Πύθια» στους Δελφούς και τα «Δήλια Πανιώνια» στην Δήλο προς τιμήν του Απόλλωνα.
Από τον Κατάλογο των Ολυμπιονικών γνωρίζουμε τις πόλεις και περιοχές της Μικράς Ασίας που ανέδειξαν Ολυμπιονίκες στα 1145 χρόνια διάρκειας των Ο.Α., οι οποίοι οριστικά καταργήθηκαν το 394 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Μέγα Θεοδόσιο.
Στην οργάνωση των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων το 1896 στην Αθήνα, η Σμύρνη εκπροσωπήθηκε με πέντε (5) αθλητές, εκ των οποίων ο Γιώργος Τσίτας αναδείχθηκε 2ος στην ελληνορωμϊκή πάλη.
Οι άλλοι αθλητές ήταν: ο Μουράτης (800μ.), ο Δ. Τόμπρωρ (1500μ.), ο Α. Γρηγοριάδης (κολύμβηση 500μ.) και ο Λοβέρδος (ποδηλασία).
Κατά τους αρχαίους χρόνους το ποσοστό συμμετοχής των Μικρασιατών Ολυμπιονικών ανήρχετο στο 15,26%. Όμως αυτός ο ομφάλιος λώρος θα αποκοπεί το Καταστροφικό 1922. Όσοι επιβιώνουν παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς. Φτωχοί σε υλικά αγαθά, πλούσιοι όμως σε πνευματικές και πολιτισμικές αξίες. Αλλά και αθλητικές.
Από τους συμμετέχοντες σους Ολυμπιακούς Αγώνες Έλληνες αθλητές οι με κατάληξη επιθέτου -ιδης, -ιαδης, -ογλου, κατά το πλείστον, έχουν Μικρασιατική φύτρα. Δίνονταν τον «αγώνα τους καλόν». Υπηρετώντας τα ιδεώδη του αθλητισμού και του πολιτισμού (Πατουλίδου, Κελεσίδου, Νικολαΐδης, Στεφανίδου, Τεντόγλου κ.ά., κ.ά.)
Το ιδεώδες του Ολυμπισμού, δηλαδή η αρμονική ανάπτυξη σώματος και πνεύματος, ΤΟΤΕ, αποτελούσε προϋπόθεση για έναν αρμονικό και ΕΛΛΗΝΙΚΟ κόσμο. ΣΗΜΕΡΑ παραμένει; Ασφαλώς ΟΧΙ. Εξαφανίζεται η ΕΚΕΧΕΙΡΙΑ. Εμφανίζονται οι ΛΟΑΤΚΙ (κάθε εποχή έχει… τα φρούτα της). Οι «Ελληνοδίκες» αμφισβητούνται. Τα νερά… μολύνονται.
Μήπως, να επανέλθει η πρόταση: Τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων μονίμως στο χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας; Με απαραβίαστο τον θεσμό της ΕΚΕΧΕΙΡΙΑΣ;
Πόσες ψυχές, άδολες, μικρών παιδιών θα είχαν ζήσει, με εκεχειρία, κατά το διάστημα τέλεσης των Ο.Α. του 2024; Που, όμως χάθηκαν στους συνεχιζόμενους φονικούς πολέμους Ισραήλ-Παλαιστίνης και Ρωσίας-Ουκρανίας.
Και ποιος ξέρει, ίσως αυτό το βραχύ διάστημα «Ολυμπιακής Ειρήνης», να λειτουργούσε καταλυτικά στα μυαλά των εμπόρων πολέμου.
Εμείς οι Έλληνες, με βαθειές ρίζες πολιτισμού, με σύγχρονη παρουσία σε όλους τους τομείς σε παγκόσμιο επίπεδο, ας ρίξουμε τη σταγόνα ελαιολάδου στη λίμνη της φρόνησης. Σίγουρα θα απλωθεί.
Γιώργος Αλεβίζος
Αύγουστος 2024
