Μια ενδιαφέρουσα πεζοπορία στα χνάρια των παππούδων μας ήταν αυτή που πραγματοποιήσαμε με τον Ορειβατικό Σύλλογο Αγίου Νικολάου την Κυριακή 23 Νοεμβρίου 2025. Κι ήταν τυχερή η ομάδα των 20 πεζοπόρων που έλαβε μέρος σε αυτήν!
Πεζοπορία που σχεδιάζαμε για χρόνια
Παιδί ακόμα θυμάμαι τον παππού μου, τον Κυριακογιώργη, από τη Σφάκα να λέει τη γνωστή μαντινάδα: «Από παέ θα παίξω μια να πάω στη Ρουκάκα, γιατί είναι η μάνα μου τρελή και δε μου βάνει βράκα» και θεωρούσα πως και πολύ μακριά δεν θα ‘ναι αυτή η Ρουκάκα, αφού με ένα πήδο πια την φτάνεις. Ρουκάκα, το παλιό όνομα της Χρυσοπηγής, τούρκικο μάλλον, καθώς ήταν από τα τουρκοχώρια της εύφορης κοιλάδας πίσω απ’ το Ορνό, τα οποία ήταν πάντα πιο πλούσια από τα δικά μας τα ξερικά ανεμοδαρμένα βορινά χωριά, καθώς ποτέ δεν τους έλειπε το νερό! Την πεζοπορία αυτή λοιπόν καιρό τη συζητάγαμε και σκόνταφτε πάντα στο θέμα της μεταφοράς: τα δυο χωριά βλέπετε, με στενούς δεσμούς απ’ το παρελθόν, στέκονται αντιδιαμετρικά του όρους Ορνό που τα χωρίζει -ή τα συνδέει, όπως το δει κανείς. Παλιότερα οι κάτοικοι τους είχαν τακτική επικοινωνία με τα γαϊδούρια, ωστόσο σήμερα με τους αμαξωτούς δρόμους τα χωρίζει μεγάλη απόσταση!
Πεζοπορία «βαριά» με ένα αίσθημα ιερού καθήκοντος μάζεψε την ομάδα των Σφακιανών του Συλλόγου, Μαρία, Λευτέρη και Λεωνίδα, που χωρίς πολλή συζήτηση ανέλαβαν το πρώτο μέρος της διαδρομής και των Χρυσοπηγιανών, σύσσωμης της οικογένειας του Γιάννη Καλλιβρετάκη, που πήραν τη σκυτάλη μετά!
Φαράγγι Κουδουμή
Ξεκινάμε λοιπόν στον φάραγγα δίπλα στην εκκλησία της Κυμέλας ανάμεσα Σφάκας και Τουρλωτής, όπου παρκάρουμε τ’ αυτοκίνητά μας. Επιλέξαμε το όμορφο φαράγγι του Κουδουμή για την ανηφόρα, επειδή έχουμε καιρό να το κάνουμε. Για μένα προσωπικά εδώ ήταν η πρώτη μου οργανωμένη πεζοπορία πριν 9 χρόνια με τον Φ.ΟΡ.Σ. Σητείας κι έκτοτε έχω ξαναέρθει αρκετές φορές. Ξέρω τα πατήματα και την ιδιομορφία του μέρους. Χαίρομαι όμως να ακούω τις εκφράσεις θαυμασμού των συνοδοιπόρων μου, όταν περνάμε απ’ τα κάθετα με ραβδώσεις πρανή του, όπου φωλεύουν δεκάδες όρνια, που μας μυρίστηκαν και πετάνε γύρω μας. Ξέρω τις σπηλαιώσεις του, που πολλές φαίνεται πως εκτελούσαν χρέη μαντριών, τα καμίνια για την επεξεργασία του ασβεστόλιθου, το πυκνό πρινόδασος εκατέρωθεν του μονοπατιού, τα πλήθος κουφάρια πεθαμένων μικρών ζώων, που βρίσκονται συνήθως διάσπαρτα στη διαδρομή… Στα στενά του περάσματα χρειάζεται προσοχή και βοήθεια από τους πιο δυνατούς ώστε να σκαρφαλώσουμε όλοι, με αποκορύφωμα το ξετρύπι με τον μεγάλο βράχο σαν υπέρθυρο, απ’ όπου πρέπει να αναρριχηθούμε ένας-ένας και τέλος τον πέτρινο «τοίχο» με τα «σκαλοπάτια», την τελευταία δοκιμασία. Σίγουρα εδώ δεν έχεις χρόνο να βαρεθείς!
Οροπέδιο Μονοκαράς
Βγαίνουμε κάποτε στο ανατολικότερο τμήμα του εύφορου οροπεδίου της Μονοκαράς, με τους τουρλωτιανούς μαγατζέδες και τα μερακλήδικα αμπέλια τους. Ένα μήλο θα το φάμε, τιμής ένεκεν, αφού είναι η εποχή τους. Έπειτα θα περάσουμε από το έρημο πια μαντρί του Αντώνη Κλίνη ανοίγοντας το μάνταλο της αυλόπορτας. Από εδώ είναι η διάβαση για την άλλη πλευρά. Τον είχα ρωτήσει παλιά τον γερο-βοσκό και μου είχε πει «Ωωωω το μονοπάτι της Χρυσοπηγής, ένα ατέλειωτο ζιγκ ζαγκ, που σου βγάζει το λάδι μέχρι να φτάσεις!»
Η πορεία απαιτεί άλλη μια ώρα ανηφόρας στη στενή σάρα ανάμεσα στα βουνά της Πισκοπιανής και του Μακρύ Λάκου. Εδώ ξεφυτρώνουν ανθάκια της εποχής: κρόκοι, κολχικά και άλλα. Κυρίως όμως επικρατεί ξεραΐλα, δυστυχώς. Φτάνουμε στο κούτελο πριν την κατηφόρα. Μπροστά μας ανοίγεται όλη η κοιλάδα ως κάτω στα νότια. Βλέπουμε τα Σχινοκάψαλα, την Λάπιθο, το Ορνό. Η Χρυσοπηγή πουθενά. Την κρύβει ο ορεινός όγκος της Πισκοπιανής. Μετά από μια ανάπαυλα παίρνουμε το μονοπάτι που είναι σμιλεμένο δεξιά στο διάσελο. Με έκπληξη βλέπουμε ότι είναι σηματοδοτημένο! Δουλειά του Γεωπάρκου Σητείας και του κυρίου Γιάννη Κανναβάκη από τη Χρυσοπηγή, μάθαμε μετά. Ας είναι καλά, τους ευχαριστούμε πολύ! Έτσι ακολουθούμε το ζιγκ ζαγκ του μονοπατιού χωρίς πολλή έννοια μην το χάσουμε. Διατηρείται αυτό σε μερικά σημεία πολύ καλά, σε άλλα το ξεχωρίζεις απ’ το υποστηρικτικό τοιχία στις άκρες του. Ελίσσεται αρχικά στην αριστερή μεριά της σάρας και στη συνέχεια περνά δεξιά πάνω από ένα ακόμα καμίνι κι έπειτα πάνω από τη θέση «Αμυγδάλοι» με το σκεπαστό σαρνίτσι. Στο βάθος διακρίνεται η μεγάλη δεξαμενή, απ' όπου θα βγούμε στον χωματόδρομο, ο οποίος δεξιά οδηγεί προς Μπέμπονα κι αριστερά προς τον προορισμό μας.
ΧΡΥΣΟΠΗΓΗ Η ΡΟΥΚΑΚΑ
Μετά από 12 χλμ, 750 μ υψομετρική διαφορά και 6 ώρες πεζοπορία φτάνουμε τελικά στο φιλόξενο καφενεδάκι στην πλατεία της Χρυσοπηγής. Είναι η ώρα της ανταμοιβής με μια μπύρα, ένα μεζέ και το ..παρεάκι. Ίσα που προλαβαίνουμε: σε μια ώρα θα μας μαζέψει το λεωφορειάκι του ΚΤΕΛ, για να μας μεταφέρει πίσω στη Σφάκα διασχίζοντας οδικώς όλη σχεδόν την επαρχία Σητείας και κυκλώνοντας το όρος Ορνό! Άλλα τρία τέταρτα από εδώ ως τον Άγιο Νικόλαο. Ήταν μεγάλο το ταξίδι σήμερα, αλλά άξιζε τον κόπο!
