Η Μάχη της Κρήτης μέσα από την έκθεση του βρετανικού στρατηγείου και τις φωτογραφίες των Γερμανών στρατιωτών
Συμπληρώνονται 71 χρόνια από την πιο παράδοξη αναμέτρηση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
Φωτογραφίες: συλλογή Μανόλη Φασουλά
Μια εικόνα, όλη η τραγωδία... Η μάνα μεταφέρει το νεκρό σώμα του μωρού για την κηδεία... Κάπου στην Κρήτη...
Ήταν η πιο παράδοξη μάχη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Ίσως από τις πλέον παράδοξες στη στρατιωτική ιστορία. Πάντως σίγουρα αυτό που συνέβη προκάλεσε τον παγκόσμιο θαυμασμό για τον τρόπο που οι άοπλοι Κρήτες υπερασπίστηκαν το ουσιαστικά χωρίς άμυνα νησί τους, απέναντι στην 7η αερομεταφερόμενη μεραρχία των αλεξιπτωτιστών του Χίτλερ και του Γκαίριγκ, του αρχηγού της ναζιστικής αεροπορίας.
Το γερμανικό σχέδιο «Ερμής» προέβλεπε την κατάκτηση της Κρήτης μέσα σε μερικές ώρες. Οι Γερμανοί ήθελαν το νησί εξαιτίας της στρατηγικής του θέσης, προκειμένου να μπορούν στη συνέχεια να οργανώσουν επιθέσεις στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Τα πράγματα όμως δεν ήλθαν όπως πίστευαν. Το σχέδιο της ταχείας κατάληψης της Μεγαλονήσου δεν πέτυχε. Μπορεί στο νησί να υπήρχαν μόνο 30.000 συμμαχικές δυνάμεις και οκτώ τάγματα ανεκπαίδευτων ακόμη για πόλεμο Ελλήνων νεοσυλλέκτων, που μεταφέρθηκαν από την Τρίπολη και το Ναύπλιο, όμως υπήρχαν άνθρωποι με καρδιά, που είχαν μάθει να μάχονται, να διεκδικούν και να υπερασπίζονται την ελευθερία τους. Οι Κρήτες, άλλωστε μόλις πριν από 43 χρόνια είχαν διώξει τον προηγούμενο δυνάστη.
Έτσι, η ψυχή των άοπλων κατοίκων τα ‘βαλε με την πιο παράδοξη μάχη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Στην Κρήτη έσβησε η περηφάνια του Χίτλερ, το επίλεκτο σώμα των αλεξιπτωτιστών, κι εδώ άλλαξε η πορεία του πολέμου, καθώς η 10ήμερη μάχη καθυστέρησε τους Γερμανούς να εισβάλουν στη Σοβιετική Ένωση. Η Μάχη της Κρήτης έχει ξεφύγει πλέον από τα όρια της τοπικής ιστορίας και αποτελεί χρυσή σελίδα στην παγκόσμια ιστορία.
Ξεκίνησε τα ξημερώματα της Τρίτης 20 Μαΐου 1941 και ολοκληρώθηκε την Πέμπτη 29 Μαΐου με την κατάληψη του νησιού, που σήμανε βέβαια την έναρξη του περίφημου αντιστασιακού κινήματος από τη μια άκρη του νησιού έως την άλλη, αλλά παράλληλα τις μεγάλες θυσίες στον απελευθερωτικό αγώνα με τις εκατόμβες νεκρών.
Ο Τσώρτσιλ αναφέρει στα απομνημονεύματά του ότι ο Χίτλερ σπατάλησε άδικα τις δυνάμεις του στην Κρήτη, ενώ θα μπορούσε να κατακτήσει Κύπρο, Συρία, Ιράκ, ίσως και Περσία. Και μάλιστα κατέστρεψε το επίλεκτο σώμα των αλεξιπτωτιστών.
Ο Χίτλερ ομολόγησε αμέσως μετά ότι «η Κρήτη απέδειξε πως οι μεγάλες ημέρες των αλεξιπτωτιστών τελείωσαν»!
Το σημερινό μας αφιέρωμα συμπίπτει με τη συμπλήρωση των 71 χρόνων της εποποιίας. Δεν επιχειρούμε μια ολοκληρωμένη παρουσίαση των γεγονότων, ούτε μια κριτική προσέγγιση, φυσικά. Οι αναφορές μας γίνονται μέσα από τα κείμενα των Άγγλων, που βρέθηκαν στην Κρήτη από τον Νοέμβριο του 1940, μετά από συνεννόηση με την ελληνική κυβέρνηση, προκειμένου να υπερασπιστούν το νησί καθώς οι Κρήτες στρατιώτες (5η μεραρχία Κρητών) αλλά και οι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις είχαν προωθηθεί στο μέτωπο. Κι είχε απομείνει η Κρήτη μόνο με μη στρατεύσιμους ηλικιωμένους ή τραυματισμένους κατοίκους, τις γυναίκες και τα παιδιά. Φυσικά οι δυνάμεις των Άγγλων, μαζί με αυτές των Νεζηλανδών και των Αυστραλών ήταν ελάχιστες και αποδυναμωμένες από τις προηγούμενες μάχες στην κατακτημένη ήδη χώρα.
Δημοσιεύουμε λοιπόν σήμερα μια έκθεση του αγγλικού στρατηγείου στην Ελλάδα για τη Μάχη της Κρήτης, που μάλιστα είχε κυκλοφορήσει σε μικρό βιβλιαράκι στο Λονδίνο, το 1943, με τον τίτλο «Η εκστρατεία στην ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη». Στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Κρήτης, στο Ρέθυμνο, υπάρχει ένα αντίτυπο.
Η έκθεση, σε έντονη λογοτεχνική, αφηγηματική μορφή, καταγράφει όλη την εκστρατεία των αγγλικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Εμείς σήμερα παρουσιάζουμε το μέρος που αφορά στη Μάχη της Κρήτης. Πρόκειται για μια εκλαϊκευμένη παρουσίαση της Μάχης της Κρήτης από το υπουργείο Στρατιωτικών και το υπουργείο Πληροφοριών της Μεγάλης Βρετανίας, βασισμένη στις στρατιωτικές αναφορές των Άγγλων επιτελών που συμμετείχαν στη Μάχη. Προφανώς υπάρχει παράλληλη έκδοση στην Αγγλική.
Φυσικά το κείμενο περίπου εξιδανικεύει την παρουσία των αγγλικών δυνάμεων στην Κρήτη, χωρίς πάντως να παραλείπει τις αναφορές αναγνώρισης του ρόλου των απλών Κρητικών στις πολεμικές επιχειρήσεις. Προσπαθεί να εξηγήσει γιατί τελικά οι Γερμανοί κατάφεραν να κατακτήσουν το νησί, στρατηγικής σημασίας θέση για τις επιχειρήσεις τους στη συνέχεια, τονίζοντας την ανωτερότητα της πολεμικής μηχανής του Χίτλερ αλλά και το γεγονός ότι η εκστρατεία των Γερμανών στην Κρήτη προετοιμαζόταν επί 8 χρόνια. Παράλληλα, σωστά, επισημαίνει ότι η καθυστέρηση των γερμανικών δυνάμεων στο νησί τους εμπόδισε να προχωρήσουν τα άμεσα σχέδιά τους για την εκστρατεία στη Μέση Ανατολή και προς τον Καύκασο, μέσω της Τουρκίας. Κι αυτή η καθυστέρηση της χιτλερικής πολεμικής μηχανής στο νησί, μαζί φυσικά με την απώλεια χιλιάδων επίλεκτων ανδρών αλλά και τις τεράστιες καταστροφές στην πιο σύγχρονη και τέλεια, για την εποχή, πολεμική μηχανή των SS, ήταν η τεράστια συνεισφορά της Μάχης της Κρήτης στην ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Στη μεταγραφή του κειμένου της ελληνικής έκδοσης του 1943, διατηρούμε τη μορφή και φυσικά τη γραφή, ακόμη κι αν σε μερικές περιπτώσεις εντοπίζουμε ακόμη και ορθογραφικές «παρατυπίες» σε σχέση με το σήμερα. Π.χ., οι ίδιοι οι Βρετανοί γράφουν το όνομα της χώρας τους ως “Βρεταννία” ή στη μετάφραση το “was” γίνεται “είταν” αντί “ήταν”. Από σεβασμό στο κείμενο οφείλαμε να μην αλλάξουμε τη γραφή, εκτός από μερικές περιπτώσεις εμφανών τυπογραφικών λαθών, ή λαθών ακόμη και στη σελιδοποίηση που προκαλεί αφηγηματικές ανακολουθίες, τις οποίες αποκαθιστούμε.
Στο σημερινό μας αφιέρωμα παρουσιάζουμε επίσης άγνωστες φωτογραφίες των ημερών εκείνων από τη Μάχη και τις καταστροφές στην Κρήτη, φωτογραφίες που είχαν τραβήξει οι ίδιοι οι Γερμανοί και σήμερα βρίσκονται σε ένα πολύτιμο και σπάνιο αρχείο του κ. Μανόλη Φασουλά, που ευγενώς μας τις παραχώρησε για την αξιοποίηση στο πλαίσιο της παρουσίασης. Τον ευχαριστούμε θερμά.
