Θέσεις της Οικολογικής Κίνησης Μεραμβέλλου για τις ΑΠΕ

Ζούμε σε μια εποχή όπου ένα από τα βασικότερα προβλήματα του πλανήτη είναι το ενεργειακό,  τα αποθέματα των ορυκτών καυσίμων εξαντλούνται, ενώ η ευρεία χρήση τους τα τελευταία 100 χρόνια έχει δημιουργήσει τεράστια περιβαλλοντική ζημιά που μέχρι στιγμής την διαχειριζόμαστε ανεπιτυχώς. Παράλληλα η εξάρτηση της κοινωνίας και της οικονομίας από τα ορυκτά καύσιμα είναι, σε ένα βαθμό, υπεύθυνη για πολλές από τις συγκρούσεις μεταξύ κρατών (ή και αντιμαχόμενων συμφερόντων μέσα στα κράτη) σε παγκόσμιο επίπεδο,
που ως αποτέλεσμα έχουν συχνά τον πόλεμο αλλά και την εξαθλίωση, την χειραγώγηση και  την κηδεμονία ολόκληρων λαών. Παράλληλα η πυρηνική ενέργεια χάνει συνεχώς έδαφος μετά και το πρόσφατο ατύχημα στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας αλλά και λόγω της αδυναμίας διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων και τις τεράστιες επιπτώσεις που μπορεί να έχει κάτι τέτοιο στο περιβάλλον και στον άνθρωπο.

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στις διάφορες μορφές τους (αιολική, ηλιακή, γεωθερμική, υδροηλεκτρική, κλπ) μπορούν πραγματικά να δώσουν ουσιαστικές απαντήσεις στα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί εξαιτίας της χρήσης ορυκτών καυσίμων. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα τους μπορεί να είναι πολύ μικρότερο ενώ τα αποθέματα τους είναι ουσιαστικά άπειρα αφού μιλάμε για τον ήλιο, τον αέρα, την θάλασσα, την θερμότητα της γης κλπ. Κάθε κοινωνία μπορεί να είναι αυτόνομη και αυτάρκης ενεργειακά και μάλιστα με μικρότερο κόστος.

Όλα βέβαια τα παραπάνω ισχύουν εάν οι ΑΠΕ χρησιμοποιηθούν στην σωστή κατεύθυνση, με σωστό σχεδιασμό, για την κάλυψη των πραγματικών ενεργειακών αναγκών μιας κοινωνίας και όχι στα πλαίσια μιας νέας επιχειρηματικής αγοράς με αποκλειστικό σκοπό το κέρδος. Στην αντίθετη περίπτωση η ανάπτυξη των ΑΠΕ μπορεί να δημιουργήσει νέα περιβαλλοντικά, κοινωνικά, οικονομικά προβλήματα και ανισότητες με το πρόσχημα μάλιστα της προστασίας του περιβάλλοντος.

Στην δύσκολη περίοδο που διανύουμε σαν χώρα και σαν κοινωνία, με την οικονομική πίεση να αυξάνεται συνεχώς, η ανάπτυξη δραστηριοτήτων ΑΠΕ μοιάζει να είναι επιβεβλημένη όχι μόνο για οικολογικούς αλλά και για οικονομικούς λόγους. Μπορεί όντως να αποφέρει κάποια κέρδη (κυρίως βέβαια εάν γίνουν δημόσιες επενδύσεις ΑΠΕ), μπορεί να μας καταστήσει αυτόνομους και αυτάρκεις ενεργειακά και μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να μειώσει το κόστος της κατανάλωσης ενέργειας για τα νοικοκυριά.  Έχουν όμως ιδιαίτερη σημασία οι όροι σύμφωνα με τους οποίους θα γίνει κάτι τέτοιο.

Μέχρι τώρα η δεδομένη πρόθεση της πολιτείας φαίνεται να είναι η προώθηση των ΑΠΕ σχεδόν με κάθε κόστος, στα πλαίσια μιας αμφισβητούμενης πολιτικής για την «πράσινη ανάπτυξη». Αυτή η στρατηγική επιχειρείται να γίνει χωρίς κεντρικό σχεδιασμό από το κράτος, χωρίς την σύμφωνη γνώμη των τοπικών κοινωνιών και ανοίγοντας την πόρτα για την εγκατάσταση τέτοιων έργων ανεξαρτήτου μεγέθους σε προστατευόμενες περιοχές, δάση, περιοχές NATURA κ.ά. Βασική κινητήρια δύναμη αυτής της στρατηγικής δεν μπορεί παρά να είναι η πίεση για άντληση κερδών από φυσικούς πόρους που μέχρι τώρα ήταν ανενεργοί παραγωγικά. Πλέον με το πρόσχημα της προστασίας του περιβάλλοντος μοιάζουν να είναι οι νέες χρυσοφόρες επενδυτικές ευκαιρίες από τις οποίες τα οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες θα είναι ελάχιστα σε αντίθεση με τις ζημιές που μπορεί να είναι δυσανάλογα μεγάλες.

Η Κρήτη έχει ιδιαίτερο ρόλο σε αυτή την στρατηγική. Ένας τόπος με μεγάλη δυνατότητα παραγωγής ενέργειας από τον ήλιο και τον αέρα έχει γίνει ο «παράδεισος» κάθε λογής εγχώριου και ξένου επενδυτικού σχεδίου ΑΠΕ. Ο αγωγός που θα συνδέει την Κρήτη με την Πελοπόννησο εγγυάται την απρόσκοπτη εξαγωγή ηλεκτρισμού από το νησί και στην ουσία την χωρίς όρια δυνατότητα παραγωγής ενέργειας. Οπότε όσο περισσότερες ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά τόσο το καλύτερο… Το θέμα είναι για ποιον;

Η εγκατάσταση ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών πάρκων στην Κρήτη, στην κλίμακα που επιχειρείται να γίνει (4000MW), θα αλλάξει άρδην την ίδια την φυσιογνωμία του νησιού. Η αλλοίωση όμως του Κρητικού τοπίου σε τόσο μεγάλη κλίμακα είναι δυνατόν να επηρεάσει σημαντικά το αναπτυξιακό μέλλον του τόπου μας, στην ουσία υποθηκεύοντας το εις το διηνεκές. Ο τουρισμός όπως μέχρι σήμερα έχει αναπτυχθεί (με τα καλά του και τα κακά του), αλλά και ένας εναλλακτικός τουρισμός που επιχειρείται να αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια και είναι βασισμένος στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου, με σεβασμό στο περιβάλλον, τον πολιτισμό και τις τοπικές κοινωνίες θα αποκτήσει ένα άνισο και αθέμιτο αντίπαλο, την αλλοίωση του Κρητικού φυσικού τοπίου από χιλιάδες ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκές μονάδες.

Την ίδια στιγμή το οικονομικό όφελος από την εγκατάσταση και λειτουργία έργων ΑΠΕ θα είναι ιδιαίτερα μικρό σε σχέση με το κόστος για τις τοπικές κοινωνίες. Μεγάλα κομμάτια γης στην ουσία υποθηκεύονται για την ανάπτυξη ΑΠΕ με εξαιρετικά μικρό αντίτιμο, αλλοιώνεται το φυσικό τοπίο με αποτέλεσμα αρνητικές επιπτώσεις στον τουρισμό, παράγεται ενέργεια από φυσικούς πόρους που δεν ανήκουν στους επενδυτές αλλά στις τοπικές κοινωνίες, ενώ στο τέλος το κόστος για την ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνεται το πληρώνουμε προφανώς πάλι εμείς οι ίδιοι και μάλιστα σε αρκετά ακριβή τιμή. Το κέρδος από αυτή την δραστηριότητα θα είναι μόνο οι φόροι που θα εισπράττει το κράτος από μια δραστηριότητα που όμως θα έχει δημιουργήσει ζημίες (οικονομικές και κοινωνικές) στις τοπικές κοινωνίες της Κρήτης.

Όσον αφορά την περιοχή μας, όπου έχουν γίνει αιτήσεις για την εγκατάσταση πληθώρας ανεμογεννητριών, η περίπτωση του Κρούστα είναι χαρακτηριστική: Προσπάθεια για εγκατάσταση έργων ΑΠΕ σε μια βουνοκορφή και σε ένα προστατευόμενο δάσος με ιδιαίτερη οικολογική, ιστορική και αρχαιολογική σημασία. Χωρίς την συγκατάθεση της τοπικής κοινωνίας της οποίας η δράση ήταν αυτή που διαφύλαξε το ίδιο το φυσικό περιβάλλον και τοπίο, που έρχεται τώρα να αλλοιώσει ένας επενδυτικός όμιλος ΑΠΕ υποτίθεται για να προστατέψει το ίδιο το περιβάλλον. Κι όλα αυτά με την αμέριστη συμπαράσταση του υπουργείου περιβάλλοντος.  Η ζημιά που μπορεί να προκύψει στο περιβάλλον μπορεί να είναι αρκετά μεγάλη εάν η στρατηγική ανάπτυξης ΑΠΕ παραμείνει η ίδια. Βέβαια, ενδεχομένως να λυθούν κάποια περιβαλλοντικά προβλήματα αλλά την ίδια στιγμή να δημιουργηθούν κάποια άλλα.

Ταυτόχρονα ένα σημαντικό σημείο στο οποίο πρέπει να εστιάσουμε είναι η εξοικονόμηση ενέργειας, για την οποία είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν πολιτικές που θα την εξασφαλίζουν. Θεωρούμε ότι όταν η ενέργεια είναι απλά ένα μέσο κερδοφορίας για τις εταιρίες παραγωγής, οι πολιτικές εξοικονόμησης θα είναι το λιγότερο ανεπαρκείς καθότι κανέναν ιδιώτη επενδυτή δεν συμφέρει να μειώνεται η ενέργεια που καταναλώνεται και κατ’ επέκταση το κέρδος του.

Εν ολίγοις οι θέσεις μας συνοψίζονται στα εξής βασικά σημεία:

·       -  ΝΑΙ στην ανάπτυξη έργων ΑΠΕ και αντικατάσταση της παραγωγής ενέργειας στο σύνολο της από ανανεώσιμες πηγές. Βασική κατεύθυνση η προστασία του περιβάλλοντος καθώς και η ενεργειακή αυτονομία και αυτάρκεια των τοπικών κοινωνιών.

·      -  ΝΑΙ στις Οικιακές και μικρού μεγέθους ΑΠΕ ( υπό όρους και μέριμνα αρχιτεκτονική και αισθητική). Ξεκινάμε από Οικιακή Εξοικονόμηση

·        -   ΟΧΙ στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος και στην αλλοίωση του Κρητικού φυσικού τοπίου και της οικολογικής μας κληρονομιάς.

·       -   ΟΧΙ στην υποθήκευση της αναπτυξιακής προοπτικής του τόπου μας.

·       -  ΝΑΙ σε ενδεχόμενη κάλυψη ενεργειακών αναγκών άλλων περιοχών και κοινωνιών στα πλαίσια όμως της φέρουσας ικανότητας του τόπου μας και αφού εξασφαλιστεί η μικρότερη δυνατή ζημία για το περιβάλλον, το τοπίο και την κοινωνία. (όχι στην εξαγωγή).

·-   - ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στην λήψη αποφάσεων για την διαμόρφωση και τον καθορισμό του μέλλοντος του τόπου τους.

·           -   ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ η ανάπτυξη πολιτικών για την επίτευξη εξοικονόμησης της ενέργειας

·         -  ΟΧΙ στην εμπορευματοποίηση της ενέργειας.