ΣΗΤΕΙΑ:
Στιγμές Ιστορίας 1941-45
Α΄
ΜΕΡΟΣ
Ο
Στρατιωτικός Σύνδεσμος Σητείας (ΣΣΣ)
Γράφει:
Γιώργος Αλεβίζος
Όταν
το 1940 η φασιστική Ιταλία κήρυξε τον
πόλεμο στην Ελλάδα όπου κυβερνούσε η
δικτατορία Βασ. Γεωργίου Β – Μεταξά. Ο
ελληνικός λαός ορθώθηκε σαν ένας άνθρωπος
και απέκρουσε τον εισβολέα. Έδιωξε τους
Ιταλούς πέρα από τα σύνορα. Τους κυνήγησε
βαθιά μέσα στην Αλβανία κι έγραψε το
αλβανικό έπος. Η αντίσταση του λαού, η
γενναιότητά του αποτέλεσε έκπληξη. Όταν
λαοί με πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό και
στρατιωτική δύναμη είχαν υποκύψει στον
Άξονα.
Στην
4ετία που ακολούθησε, στην πλειοψηφία
του ο ελληνικός λαός αγωνιζόταν α) Να
απαλλαγεί από τον Κατακτητή και β) Με
το πολίτευμα της Αβασίλευτης Δημοκρατίας
να απαλλαχθεί από την Μοναρχία.
Το
ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) είχε
περίπου 2 εκατομμύρια μέλη, επί συνολικού
πληθυσμού 7 εκατομμυρίων. Ασύγκριτα
ανώτερο από τους αντιπάλους του σε
οργάνωση και ενθουσιασμό, πίστευαν ότι
όταν θα έφευγαν οι Γερμανοί θα είχαν
αδιαφιλονίκητο τον έλεγχο. Αφού δεν
φαινόταν να υπάρχει κάτι για να τους
εμποδίσει. Οι Άγγλοι τότε ήταν ιδεολογικά
αδύνατοι. Δεν μπορούσαν να κάνουν απόβαση
για «καταπάτηση συμμαχικής εμπολέμου
χώρα». Το πέτυχαν με πολεμικές συμφωνίες.
Μόνο
με εμφύλια σύγκρουση. Τα Δεκεμβριανά
(1944) μπορούσαν να δώσουν την αναγκαία
νομιμότητα για αγγλική επέμβαση.
Στις
12-2-1945 υπογράφηκε η Συμφωνία της Βάρκιζας
μεταξύ ΕΑΜ και κυβέρνησης Πλαστήρα.
Αυτό έγινε κατορθωτό αφού το ΕΑΜ
εγκατέλειψε τη διακήρυξη του «Ότι θα
εκμηδένιζε κάθε απόπειρα αντίδρασης,
με όλα τα μέσα, για παρεμπόδιση του λαού
στο δικαίωμα να αποφασίσει μόνος του
για τον τρόπο της διακυβέρνησής του»
Το
ΕΑΜ που ανέπλασε την Ελλάδα ήταν η ορμή
του λαού της. Η πορεία του προς τη δεύτερη
Δημοκρατία που παρέταξε τον πρώτο
πραγματικό εθνικό λαϊκό στρατό, του
οποίου ο ιδεαλισμός και η αυτοθυσία του
ήταν πρωτοφανής.
Ενώ
το ΕΑΜ με την αναθεωρημένη τώρα ευκαιριακή
γραμμή του περιόρισε τους στρατηγικούς
σκοπούς του αποκλειστικά στην εθνική
απελευθέρωση. Άφησε τη λύση του εσωτερικού
δημοκρατικού προβλήματος στην αστική
τάξη. Εκείνη…που συνεργάστηκε με τον
Κατακτητή.
Μοιραία
Συμφωνία της Βάρκιζας οδήγησε στον
αφοπλισμό του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Για να
χρησιμοποιηθούν αυτά τα ίδια όπλα στον
Εμφύλιο από τους φιλομοναρχικούς
(Εγγλέζους) κατά των δημοκρατικών,
αντιβασιλικών. Οι οποίοι μάταια ανέμεναν
τη συμφιλίωση του ελληνικού λαού.
Ενωμένοι να ανασυγκροτήσουν την
καθημαγμένη χώρα μας.
Εν
τω μεταξύ η Σοβιετική Ένωση κατηγόρησε
ευθέως την Αγγλία ότι για ιμπεριαλιστικούς
λόγους διατηρούσε στρατεύματα στην
Ελλάδα. Υποστήριζε το αντιδημοκρατικό
καθεστώς και ότι προετοίμαζε τη βίαιη
παλινόρθωση του βασιλιά Γεωργίου Β΄.
Στα
4χρονα του ΕΑΜ (1941-45) στη συγκέντρωση του
λαού της Αθήνας, τα συνθήματα που
κυριάρχησαν ήταν: Ομαλότητα, Συμφιλίωση,
Δημοκρατία. Και καθολικό αίτημα «…η
αποχώρηση των αγγλικών στρατιωτικών
δυνάμεων κατοχής που προσφέρουν κατάφωρη
υποστήριξη στη Δεξιά…».
Βέβαια
η βρετανική κατασκοπία γνώριζε σε βάθος
τις σκέψεις και προθέσεις των αντιμοναρχικών
ομάδων και οργανώσεως. Εντός και εκτός
Πρωτευούσης, ανά την Επικράτεια. Ακόμη
και στη Σητεία. Την Ιεράπετρα. Τον Άγιο
Νικόλαο. Ήδη είχαν ξεχωρίσει τους
συνεργαζόμενους αλλά και τους
αντιφρονούντες στην παλινόρθωση της
Μοναρχίας.
Πώς;
Μέσα από την ίδρυση επιτροπών, συνδέσμων,
οργανώσεων με πολιτικοστρατιωτική
οργάνωση και διοίκηση. Στελεχομένων
κατά το πλείστον με δεδηλωμένα ή όχι
πρόσωπα κατά το διάστημα της Κατοχής
και Αντίστασης (1941-1933).
Μέσα
Αυγούστου του 1944 στη Σητεία ιδρύθηκε ο
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΣΗΤΕΙΑΣ (ΣΣΣ)
μετά από συγχώνευση των τοπικών οργανώσεων
Α.Ε.Ο. (Ανεξάρτητος Εθνική Οργάνωσις –
Οροπεδίου Σητείας), Π.Ο.Σ. (Πατριωτική
Οργάνωση Σητείας) και Ε.Ο.Κ. (του Ιωαννίδη).
Αρχηγός του Ανταρτικού τμήματος ο
Διογένης Σιγανός. Και υπαρχηγός ο
Γεώργιος Βασιλειάδης, μόνιμος λοχαγός.
Κρίνεται
σκόπιμο περιληπτικά να παρατεθούν
κάποιες από τις δραστηριότητες του
Σ.Σ.Σ. που έχουν σχέση με τη δράση και
προσφορά του. Ώστε να καταστεί σαφέστερη
η θέση του ΕΑΜ Σητείας έναντι του Σ.Σ.Σ.
Οι
σοβαρώτερες ενέργειες της οργάνωσης
ήταν: Η δημιουργία του «Αντάρτικου».
Του ένοπλου τμήματος που, όταν ήρθε η
ώρα, εξοπλίστηκε με τα όπλα που είχε
στείλει το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μ.
Ανατολής. Και κατόρθωσε να ελέγξει τις
εξελίξεις, μετά την αποχώρηση των
Γερμανών από τη Σητεία (8 Σεπ. 1944).
Κι
έτσι συναποφάσισαν με το ΕΑΜ:
α.
Την αποστολή ένοπλων τμημάτων στο
Σκινοσέλλι, για να εμποδίσουν τους
Γερμανούς να επιστρέψουν (αν βέβαια
αυτό ήταν δυνατό!)
β.
Την ίδρυση μικτού Φρουραρχείου από
άνδρες και των δύο οργανώσεων και,
αργότερα, μετά την επανάληψη της
συνεργασίας.
γ.
Τη δημιουργία Μικτού Επαρχιακού
Συμβουλίου Σητείας.
δ.
Την επαναλειτουργία του κοινού
Φρουραρχείου.
ε.
Τη δημιουργία Μικτού Κοινοτικού
Συμβουλίου Σητείας.
στ.
Τη δημιουργία Μικτής Επιτροπής Επισιτισμού
Σητείας.
Με
αυτό τον τρόπο έγινε δυνατή η τήρηση
της τάξης και η αποφυγή της σύγκρουσης
ανάμεσα στις δύο αντίθετες ιδεολογικά
παρατάξεις. Που αν πραγματοποιείτο θα
αιματοκύλιζε την επαρχία μας.
Υπήρχε
όμως πράγματι ο κίνδυνος αυτός από το
ΕΑΜ; Ή ήταν μόνο στη φαντασία των ανθρώπων
του Στρατιωτικού Συνδέσμου Σητείας;
Καθώς
δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να
δικαιολογούν κατηγορηματική απάντηση
στο παραπάνω ερώτημα η απάντηση δεν
είναι εύκολη.
Έκθεση
της οργάνωσης ΠΟΣ αναφέρει για τις
απειλές του ΕΑΜ.
«Η
οργάνωσις ΠΟΣ διαγνώσασα λίαν εγκαίρως
ότι εγένετο επίμονος προσπάθεια δι’
απατηλών συνθημάτων, διεισδύσεως εις
την Επαρχίαν Σητείας του Κομμουνισμού,
δια του ΕΑΜ, ως και τους αντεθνικούς και
πολιτικούς σκοπούς τούτου, ενέτεινε
τας προσπάθειας αυτής, μυήσασα
και περιλαβούσα εις τους κόλπους της
το σύνολον σχεδόν του πληθυσμού της
Επαρχίας Σητείας, ως σημείον ώστε η
οργάνωσις του ΕΑΜ να αποδυναμωθή και
να αναγκασθή να απειλήση, ακόμη, ηγετικά
στελέχη μας δια των λέξεων: «Το
ΕΑΜ θ’ αναγκασθή να φθάση και εις
δολοφονίας εκείνων που αντιδρούν εις
το έργον του…»
Στην
Νο 6/7.9.1944 Πράξη της Διοικούσας Επιτροπής
του Σ.Σ.Σ. αναφέρονται:
«…Επί
πλέον υπάρχουν εις την αντίληψιν όλων
ότι καθ’ όλην την πρωίαν της σήμερον
εγένετο (ναυτική) επίδειξις των δυνάμεων
του ΕΑΜ εις τας οδούς της πόλεως., Επίσης,
κατά θετικάς πληροφορίας, το ΕΑΜ Σητείας
εκάλεσε τον Διοικητήν της ενταύθα
Χωρ/κής κ. Νικ. Συκιανάκην και ανεκοίνωσεων
εις τούτον ότι μετά την συντελουμένην
αποχώρησιν των Γερμ. στρατευμάτων εκ
της Επαρχίας η Υποδ/σις Χωρ/κής Σητείας
θα λαμβάνη μόνον παρά του ΕΑΜ διαταγάς
δια την τήρησιν της τάξεως».
Είχε
προηγηθεί η σχετική προφορική μαρτυρία
του Μιχ. Μακρονικολάκη, ότι πολύ πριν
από την αποχώρηση των Γερμανών από τη
Σητεία το ΕΑΜ Σητείας απειλούσε ότι θα
καταλάβει τις αρχές και ότι, αν εμποδιζόταν,
θα γινόταν αιματοκύλισμα, πληροφορία
που επιβεβαιώνεται από την πράξη
5/6.9.1944 της Δ.Ε. του ΣΣΣ.
Για
τα παραπάνω αναφερόμενα το ΕΑΜ Σητείας
κατηγορεί τον Σ.Σ.Σ. για τις ενέργειές
του και του αποδίδει άλλες βλέψεις.,
Διαμαρτυρόμενο ότι ενώ ο Σ.Σ.Σ. είχε στην
κατοχή του τα όπλα του Συμμαχικού
Στρατηγείου (…που είχαν στείλει οι
Άγγλοι). Δεν τα χρησιμοποίησε για να
κυνηγήσει τους Γερμανούς αλλά εξακολουθούσε
να τα κρατεί (…έτσι ήταν η αγγλική
εντολή). Η στάση αυτή του Σ.Σ.Σ. δημιούργησε
στο ΕΑΜ την υποψία ότι ο σκοπός του ήταν
άλλος.
(Η
συνέχεια στο Β΄ Μέρος: Το ΕΑΜ και η ΕΠΟΝ)
Γιώργος
Αλεβίζος
