Η εικόνα που αποτυπώνει ο τελευταίος χάρτης ξηρασίας της 1ης Ιουλίου 2025 από την επιστημονική ομάδα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών / meteo.gr προκαλεί σοκ, ιδιαίτερα για την ανατολική Κρήτη και ειδικότερα τον νομό Λασιθίου.
Οι περιοχές του Λασιθίου εμφανίζονται να βρίσκονται σε συνθήκες έντονης ή και ακραίας ξηρασίας (επίπεδα 4 και 5 στον δείκτη SSMI), εντάσσοντάς το σε ένα ανησυχητικό κλιματικό μοτίβο που απειλεί ευθέως τη βιωσιμότητα του πρωτογενούς τομέα, των οικοσυστημάτων και των υδατικών αποθεμάτων.Η αξιολόγηση των συνθηκών ξηρασίας βασίζεται στην εδαφική υγρασία του στρώματος μεταξύ 28 και 100 εκατοστών κάτω από την επιφάνεια. Η περιεκτικότητα σε νερό στο στρώμα αυτό, είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη και απόδοση πολλών γεωργικών καλλιεργειών και αντικατοπτρίζει την επίδραση του υετού, της εξατμισοδιαπνοής και της απορροής/διήθησης νερού στο έδαφος σε ένα σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες του Αστεροσκοπείου Αθηνών. Όταν η εδαφική υγρασία σε αυτό το στρώμα είναι αρκετά κάτω από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα μιας συγκεκριμένης περιοχής, αυτό συνεπάγεται συνθήκες (σχετικής) ξηρασίας και άρα παρατεταμένο υδατικό στρες για τις καλλιέργειες.
«Με βάση τα δεδομένα εδαφικής υγρασίας της υπηρεσίας Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπολογίζουμε τον κανονικοποιημένο δείκτη απόκλισης εδαφικής υγρασίας (SSMI) λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις τωρινές συνθήκες καθώς και αυτές κατά την περίοδο αναφοράς 1991-2020. Ανάλογα με την τιμή του δείκτη αυτού κατατάσσουμε την ξηρασία στα επίπεδα 1 έως 5, τα οποία με τη σειρά υποδηλώνουν ήπια, μέτρια, σημαντική, έντονη και ακραία ξηρασία», σημειώνουν.
Λασίθι: Το πιο ευάλωτο κομμάτι της Κρήτης
Σε αντίθεση με περιοχές του Ηρακλείου και των Χανίων, που εμφανίζουν μεν σημάδια ξηρασίας, αλλά με μικρότερη ένταση και διασπορά, το Λασίθι παρουσιάζει υψηλό δείκτη υδατικού στρες. Από τις πεδινές αγροτικές εκτάσεις της Ιεράπετρας και του Οροπεδίου Λασιθίου έως τα ημιορεινά τμήματα της Σητείας, η εδαφική υγρασία στο βάθος 28-100 εκ. υπολείπεται δραματικά των μέσων όρων της περιόδου 1991-2020. Το έδαφος “στεγνώνει” με ταχείς ρυθμούς, σε βαθμό που σε λίγο καιρό αν συνεχιστούν τα φαινόμενα να μπορεί να θεωρείται πλέον ακατάλληλο για την υγιή ανάπτυξη βασικών καλλιεργειών -όπως οι ελιές, τα κηπευτικά και τα αμπέλια.
Αυτό μεταφράζεται όχι μόνο σε μειωμένες αποδόσεις, αλλά και σε εξαιρετικά αυξημένες ανάγκες για άρδευση. Την ώρα που τα υδάτινα αποθέματα του νομού (δεξαμενές, πηγές και φράγματα) καταγράφουν ιστορικά χαμηλά. Η τάση αυτή εντείνεται και από τη συνεχή άνοδο της θερμοκρασίας, με τον Ιούνιο να καταγράφεται ως ένας από τους θερμότερους στην ιστορία της περιοχής, με ελάχιστες βροχοπτώσεις.
Σύγκριση με τα υπόλοιπα μέρη της Κρήτης
Αν και όλη η Κρήτη βιώνει φέτος ένα ιδιαίτερα ξηρό καλοκαίρι, το Λασίθι διαφέρει ως προς το βάθος και τη διάρκεια του φαινομένου. Η δυτική Κρήτη (Χανιά, Ρέθυμνο) εμφανίζει πιο μεικτή εικόνα, με περιοχές να κυμαίνονται από μέτρια (επίπεδο 2) έως σημαντική ξηρασία (επίπεδο 3), αλλά χωρίς να κυριαρχεί ο χρωματισμός του «κόκκινου συναγερμού», όπως στο ανατολικό άκρο του νησιού.
Το Ηράκλειο παρουσιάζει μια εικόνα ενδιάμεση, με έντονη ξηρασία σε νότια κυρίως τμήματα (Μοίρες, Αρκαλοχώρι), αλλά με κάποιες περιοχές να κινούνται σε φυσιολογικά επίπεδα. Το Λασίθι, ωστόσο, διαφέρει, γιατί φαίνεται να βρίσκεται σε συνολική, σχεδόν ομοιογενή, κατάσταση «ακραίας ξηρασίας», δηλαδή στο υψηλότερο επίπεδο κινδύνου. Εν ολίγοις, είναι ο πιο «καμένος» νομός της Κρήτης από πλευράς υδατικού ισοζυγίου.
Αιτίες και προβληματισμοί
Η κλιματική αλλαγή έχει σαφώς τον πρώτο λόγο σε αυτό το ανησυχητικό φαινόμενο, όμως δεν είναι ο μόνος παράγοντας. Η έλλειψη ολοκληρωμένων υποδομών (όπως μεγάλα φράγματα ή σύγχρονα δίκτυα διαχείρισης), καθώς και η απουσία πολυετών σχεδιασμών πολιτικής για την προστασία του εδάφους και του νερού, καθιστούν το Λασίθι πιο ευάλωτο από άλλες περιοχές.
Ποιο είναι το μέλλον;
Αν οι τάσεις συνεχιστούν -όπως όλα δείχνουν με βάση τις μακροπρόθεσμες προγνώσεις – τότε η μετατροπή του Λασιθίου σε πλήρως ξηροθερμική ζώνη δεν είναι απλώς πιθανή, αλλά αναμενόμενη. Η επιτακτική ανάγκη για αλλαγή προτύπου διαχείρισης του νερού και επανασχεδιασμό της αγροτικής πολιτικής καθίσταται μονόδρομος.
Το φετινό καλοκαίρι, με τα στοιχεία που μας δίνει, δεν αφήνει περιθώρια για εφησυχασμό. Το Λασίθι βιώνει πλέον τις συνέπειες μιας κλιματικής κρίσης που έχει φτάσει, είναι παρούσα και πρέπει να την διαχειριστούμε. Η πολιτεία, οι τοπικοί φορείς, οι αγροτικοί σύλλογοι και οι ίδιοι οι πολίτες πρέπει να συντονιστούν για να αποτραπεί το ενδεχόμενο ερημοποίησης μιας περιοχής που στηρίζει την παραγωγική ραχοκοκαλιά της Κρήτης. Η εικόνα της 1ης Ιουλίου δεν είναι απλώς ένας δείκτης, είναι ένα καμπανάκι, που χτυπά για το αύριο της γης στον ανατολικότερο νομό της Κρήτης.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ
Πηγή : Ανατολή
