Γράφει: Γιώργος Αλεβίζος
Η ευρηματική προτροπή του θυμόσοφου λαού μας «φάε λάδι κι έλα… βράδυ» μαρτυρεί τις διατροφικές δυνατότητες του ευλογημένου της γης προϊόντος. Του ελαιολάδου.
Κατά την ελληνική μυθολογική παράδοση, η πρώτη ελιά φυτεύτηκε στην Ακρόπολη Αττικής. Όταν η θεά Αθηνά ανταγωνιζόμενη τον Ποσειδώνα, στο ποιος θα αναλάβει την πόλη της Ακρόπολης, βυθίζοντας το δόρυ της στη γη, έκανε να φυτρώσει μια ελιά.
Ο καρπός της ελιάς θεωρούνταν ιερός.
Σύμβολο γνώσης, αφθονίας, υγείας, δύναμης, ομορφιάς (…και πολυτεκνίας θα προσθέταμε, με το φάε λάδι κι έλα… βράδυ).
Πινακίδες της Γραμμικής Β΄ γραφής, από τα ανάκτορα της Κνωσού, της Πύλου, των Μυκηνών, μαρτυρούν τις ποικίλες εφαρμογές του ελαιολάδου.
Ιδιαίτερα διαδεδομένες ήταν οι θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιόλαδου. Στον Ιπποκράτειο κώδικα αναφέρονται περισσότερες από 60 φαρμακευτικές χρήσεις του για το στομάχι, το δέρμα, τα μαλλιά.
Για το μαγείρεμα όλων των φαγητών χρησιμοποιείτο το ελαιόλαδο. Η χρήση βουτύρου θεωρείτο συνήθεια των βαρβάρων.
Οι αθλητές μετά την άσκηση έτριβαν το σώμα τους με ελαιόλαδο.
Στην αρχαιότητα κύρια πηγή φωτισμού ήταν το λυχνάρι, με φυτίλι βουτηγμένο στο ελαιόλαδο.
Τα λυχνάρια των μεταλλωρύχων (Λαύριο) φώτιζαν σε 24ωρη βάση. Χρειάζονταν πολλά λυχνάρια να φωτίσουν ένα δωμάτιο.
Οι γυναίκες μακιγιάριζαν τα φρύδια τους, με την κάπνα από τα λυχνάρια.
Στην τελευταία πράξη του δράματος της κηδείας, το σώμα πλενόταν και αλειφόταν με ελαιόλαδο. Και κατά την παραμονή του στο δωμάτιο. Τοποθετούσαν δοχεία με ελαιόλαδο γύρω από το κρεβάτι, μαζί με άλλα δώρα, απαραίτητα για την καλοπέραση του νεκρού. Αφού πίστευαν, ότι οι νεκροί βρίσκονταν κοντά στους τάφους των και τους επισκέπτονταν.
Στην περιώνυμη εορτή των Παναθηναίων, τελούμενα στην Αθήνα ετησίως. Για τα γενέθλια της θεάς Αθηνάς. Γίνονταν διαγωνισμοί ποίησης, χορού, αθλητικών, ιππικών, γυμνικών αγώνων. Στους νικητές απένεμαν αμφορείς με ελαιόλαδο. Με την απλή επιγραφή «ένα βραβείο από την Αθήνα». Σε ανάμνηση του γεγονότος. Ότι το ελαιόδεντρο ήταν δώρο της θεάς Αθηνάς στην πόλη.
Έτσι η παρουσία της ελιάς στην αθλητική ζωή των αρχαίων Ελλήνων δεν περιοριζόταν μόνο στον κότινο. Με τον οποίο στεφανώνονταν οι Ολυμπιονίκες.
Στην κλασική αρχαιότητα, η Ελλάδα, ελλείψει γόνιμων πεδιάδων, ήταν μια φτωχή αγροτική χώρα. Το ελαιόλαδο και το κρασί ήταν τα πολυτιμότερα εξαγώγιμα προϊόντα.
Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου (431 – 404 π.Χ.) η εγκατάλειψη της Αττικής υπαίθρου, όπου βρίσκονταν τα λιόφυτα. Και ο εντός των τειχών εγκλεισμός των περιοίκων και δούλων. Για να περιορίσουν την εξάπλωση του θανατηφόρου λοιμού. Ήταν μια λανθασμένη για την ελαιοκαλλιέργεια απόφαση του Περικλή. Ο οποίος πέθανε το 429 π.Χ. κουρσεμένος από τον λοιμό.
Σήμερα η ερήμωση της ελληνικής υπαίθρου, η εγκατάλειψη της ελαιοκαλλιέργειας, έχουν άλλα αίτια. Η δε χρήση ελαιολάδου περιορίζεται στη διατροφική αλυσίδα και στα ποιοτικά έλαια σώματος (αντιηλιακά).
Στο πρόσφατο παρελθόν:
Η τιμή ελαιολάδου για τον ελαιοπαραγωγό είχε ευτελιστεί, περίπου στην τιμή των 3 €/κιλό. Καλύπτοντας το ήμισυ του κόστους παραγωγής. Και το υπόλοιπο της ζημιάς από την ευρωπαϊκή επιδότηση.
Πολλοί από τους ελαιοκαλλιεργητές που δεν είχαν δυνατότητα προσωπικής χειρονακτικής εργασίας. Από τους ίδιους ή τα νεαρότερα μέλη της οικογένειας. Έδωσαν τα λιόφυτα «σεμισακά». Σε Βαλκάνιους (κυρίως Αλβανούς) οικονομικούς μετανάστες. Με το σκεπτικό «τα λιόφυτα να μην ρημάξουν».
Περιοριζόμενοι οι χωριανοί μας στην είσπραξη της ευρωπαϊκής επιδότησης. Αν περίσσευε.
Ο ευτελισμός της τιμής του ελαιόλαδου για τον παραγωγό και τους γόνους του. Η τακτική επιδοματικής πολιτικής των τελευταίων κυβερνήσεων. Αύξησαν την πελατεία καφανείων, καφετεριών. Με τον ισχυρισμό «γιάντα μωρέ να ταλαιπωρούμαι… να βάζω και από τη τσέπη μου, άστα να ρημάξουνε…».
Κι αν κάποια λιόφυτα δεν έχουν ακόμη ρημάξει. Νάναι καλά οι Αλβανοί «σεμισάρηδες¨.
Δεν θα επεκταθούμε. Την απαξίωση ελιάς και ελαιοπαραγωγών, τη γνωρίζουν όλοι οι Κρητικοί.
Αυτή όμως την απαξίωση του αρχαιότερου ιερού δέντρου στην Ελλάδα δεν την καλόδεχτηκε η φύση. Την οποία ο Μέγας Δημιουργός. Ο Ένας. Εν σοφία εποίησεν.
Κι εφτάσαμε στο σήμερα.
Η κατά 30% μειωμένη για φέτος ελαιοπαραγωγή, στις χώρες της Μεσογειακής λεκάνης, κινητοποίησε τους διεθνείς μεγαλεμπόρους. Με το ενδεχόμενο αδυναμίας κάλυψης των συμβατικών υποχρεώσεών των προς τι καταναλωτικές διατροφικές αλυσίδες.
Οι πρώτες πωλήσεις, Οκτ. 2023, με τιμές παραγωγού 8-9€/κιλό, εμφανίζονται διπλάσιες των περυσινών. Κατά τους εκτιμητές / αναλυτές για μια μέση οικογένεια με ημερήσια κατανάλωση περίπου 300 γραμ., η επιβάρυνση ημερησίως εκτιμάται στο 1,5 ευρώ.
Επιβάρυνση η οποία στα χαμηλά οικονομικά στρώματα είναι αρκετά υπολογίσιμη. Ξεστρατίζει τον πενιχρό τους οικονομικό προϋπολογισμό. Ενώ για τα μικρομεσαία οικονομικά στρώματα η επιβάρυνση είναι ανεκτική.
Όμως πολύς αχός, ξεσηκωμός από τα Μ.Μ.Ε. του Λεκανοπεδίου Αττικής, όπου διαβιεί σχεδόν η μισή Ελλάδα. Για τις απαράδεκτα υψηλές τιμές του ελαιολάδου.
Ναι να διαμαρτύρονται τα ΜΜΕ, αυτός είναι ο προορισμός και το χρέος τους. Όμως δεν θάπρεπε να ακούγεται και ο επί χρόνια ταλαίπωρος ελαιοπαραγωγός; Να ακουστεί, ότι παγκοσμίως έχουμε τα καλύτερα ποιοτικά ελαιόλαδα. Τα οποία θα πρέπει να διατηρήσουμε. Για να μην αναγκαστούμε να εισαγάγουμε. Αμφιβόλου ποιότητας προσμίξεις… κατσίγερους…φετσόλαβα.
Να συνειδητοποιήσουν οι κάτοικοι του κέντρου, ότι αν ερημώσει η ύπαιθρος, το κόστος διατροφής ανεξέλεγκτα, αναγκαστικά θα ξεφύγει. Το διαπιστώσαμε στις πρόσφατες πλημμύρες του Θεσσαλικού κάμπου.
Αν όμως η πρώην εξευτελιστική τιμή του ελαιολάδου επανέλθει σε λογικά για παραγωγούς και καταναλωτές, πλαίσια, τότε:
Ίσως να «ξαναδιπλώσει ο γιακάς» του ελαιοπαραγωγού. Κάποιο ποσό θα περισσεύει για να επιστρέφει, ποικιλοτρόπως, στην τοπική αγορά.
Επειδή το «αγώι κινεί τον αγωγιάτη». Ίσως οι νέοι μας πάψουν να γυρίζουν την πλάτη στις ελαιοκαλλιέργειες. Έχουμε σχετικά φαινόμενα από οικονομικά συμφέρουσες καλλιέργειες.
Και θα «φρεσκαριστούν» τα εγκατελειμμένα λιόφυτα. Ιδιαίτερα στις μονοκαλλιεργητικές περιοχές.
Φυσικά επικροτούμε τις θέσεις του Προέδρου της Ένωσης Σητείας κ. Μαν. Μαυροματάκη, για τις τιμές ελαιολάδου στη συνέντευξή του (25/10/23 ΑΝΑΤΟΛΗ-Ν. ΕΠΑΡΧΙΑ). Είναι κανόνα οι ψηλές τιμές να προσελκύουν αγύρτες και απατεώνες. Και απαιτείται αυξημένη επαγρύπνηση παραγωγών και καταναλωτών.
Προς αποφυγή παρερμηνειών, ως ελαιοπαραγωγός, διαθέτω 25 ρίζες… βαρυκλαδεμένες πριν δύο χρόνια.
Καλή σοδειά
Γιώργος Αλεβίζος
7/11/2023
