Παρασκευή 4 Ιουνίου 2021

Ο ερχομός στην Κρήτη του Αφεντούλιεφ

 

1821-2021: 200ΡΙΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ’21




Γράφει:         Γιώργος Αλεβίζος – Πρόεδρος Μικρασιατών, Ποντίων και Αρμενίων Σητείας

Κατά τον Σεπτέμβριο 1821 η Καγκελλαρία Σφακίων έστειλε επιτροπή προς τον Δημήτριο Υψηλάντη, πληρεξούσιο του Γενικού Επιτρόπου της Επαναστάσεως Αλεξάνδρου Υψηλάντου, στα Τρίκορφα Πελοποννήσου. Εκεί έδρευε η Α΄ Επαναστατική Κυβέρνηση.

Επικεφαλής της Κρητικής αποστολής ήταν ο πρώην κτυπτοχριστιανός Καπετάν Μιχάλης Κουρμούλης, με χριστιανούς προγόνους, φόβος και τρόμος των τυράννων Τούρκων. Σκοπός την αποστολής ήταν η επιλογή και ο διορισμός Γενικού Αρχηγού των Επαναστατών Κρήτης.

Θα ήταν ευχής έργο να είχε ορισθεί από τους ίδιους τους Κρητικούς, αρχηγός ο Καπετάν Μιχάλης Κουρμούλης. Δυστυχώς πάλι «το μίσος της φυλής» είχε διαιρέσει τους επαναστατημένους σε Σφακιανούς και αντι-Σφακιανούς. Τον Κουρμούλη κατέτασσαν στους δεύτερους. Δεν δυσκολεύτηκε να το αντιληφθεί ο επιτελικός Δημήτριος Υψηλάντης, όταν είδε τους απεσταλμένους να του ζητούν για αρχηγό τον Αλέξανδρο Καντακουζηνό.

Προς τον οποίο είχαν απευθυνθεί οι Κρητικοί κατά την άλωση της Μονεμβασιάς και τους είχε υποσχεθεί για αργότερα. Στην επαναφορά της πρότασης από τον Υψηλάντη, ο Καντακουζηνός αρνήθηκε δικαιολογούμενος ότι δεν ήλθε στην Ελλάδα να αναλάβει ηγεσία. Όμως θα έσπευδε στην Κρήτη μελλοντικά, αν προέκυπτε άμεση ανάγκη.

Κατά τους ιστορικούς ο Καντακουζηνός αρνήθηκε να διορισθεί από τον Υψηλάντη ο οποίος άρχισε να αμφισβητείται από τους Προκρίτους της Πελοποννήσου, επηρεαζόμενος ο Καντακουζηνός και από τον δολοπλόκο Μαυροκορδάτο, υποχείριο της Αγγλικής διπλωματίας.

Ο Κουρμούλης θα ήταν καταλληλότερος από τον Καντακουζηνό, όμως οι Κρητικοί είχαν ανάγκη να πειθαρχούν όλοι τους σε κάποιον που θα τον έστελνε η Κεντρική Διεύθυνση του Αγώνα.

Μετά την άρνηση του Καντακουζηνού επεδίωξε ο Αφεντούλιεφ να ανατεθεί σε αυτόν η αρχηγία, αφού ο Δημήτριος Υψηλάντης ασχολείτο με σοβαρότερα προβλήματα. Αλλά δεν είχε και άλλη επιλογή.

Ο Μιχαήλ Κομνηνός Αφεντούλιεφ γεννήθηκε στο Νιξν της Ρωσίας από Έλληνα πατέρα, καυχόμενος για την πριγκηπική καταγωγή του από τους Κομνηνούς του Βυζαντίου. Ενώ το Αφεντούλιεφ παρέπεμπε στη σύνδεσή του με τη Τσαρική ορθόδοξη Ρωσία.

Σπούδασε στη Στρατιωτική Σχολή Πετρουπόλεως, όπου μορφώνονταν οι πριγκηπικοί γόνοι, χωρίς όμως να έχει λάβει μέρος σε στρατιωτική μάχη. Άκαπνος. Ακολούθησε το διπλωματικό στάδιο, διορίστηκε στις ρωσικές πρεσβείες της Ισπανίας και Πορτογαλίας. Με στρατιωτικούς βαθμούς έφθασε να γίνει Ταγματάρχης του ρωσικού στρατού.

Με την άφιξη του Δημ. Υψηλάντη στο Μωριά, ο Αφεντούλιεφ διορίστηκε υπασπιστής του. Με τη ρώσικη στολή ταγματάρχου, επιδεικνυόμενος στους Έλληνες, αποτελούσε καρικατούρα αξιωματικού, χωρίς να προσφέρει πολιτικές, στρατιωτικές υπηρεσίες.

Παρουσιάζοντας μόνο τον εγωισμό του, τη ματαιοδοξία, τους πριγκηπτικούς τίτλους, τις μηχανορραφίες και την ανικανότητά μου, με σπαστά ελληνικά, δειχνόταν ακατάδεκτος και υπερήφανος. Αντιπαθητικός για τους Μωραΐτες, κατέληξε στην Κρήτη.

Μετά τον διορισμό του ο Αφεντούλιεφ χρειάστηκε δύο μήνες να συγκεντρώσει λίγα πολεμοφόδια και να συντάξει δύο οργανισμού (κανονισμούς). Ένα για πολιτική και ένα για τη στρατιωτική διοίκηση. Επί του παρόντος, όχι απολύτως αναγκαίους. Χάθηκαν δύο πολύτιμοι για τον αγώνα μήνες, όταν επείγουσα ήταν η παρουσία αρχηγού, ικανού για κεραυνοβόλες αποφασιστικές στρατιωτικές ενέργειες. Και μόνο από την αδικαιολόγητη αυτή καθυστέρηση ο Αφεντούλιεφ κρίθηκε κατώτερος των περιστάσεων.

Αρχές Νοεμβρίου επιτέλους έφθασε στο λιμένα του Λουτρού Σφακίων ο Αφεντούλιεφ, επιβαίνων στο επτανησιώτικο καράβι του Ιωάν. Βλάχου, φέρνοντας και 10.000 οκάδες στάρι. Να το ακριβοπουλήσει στους πεινασμένους Κρητικούς.

Ο Αφεντούλιεφ είχε επιβιβασθεί στις Σπέτσες. Μαζί του και πολλοί Κρητικοί εθελοντές, που είχαν τρέξει από όλη την Τουρκία στην επαναστατημένη Ελλάδα. Και τώρα από τις Σπέτσες ζητούσαν να επιστρέψουν στην επαναστατημένη Κρήτη. Ο ερχομός τους χαροποίησε όσους το έμαθαν.

Οι Κρητικοί ενθουσιάστηκαν με τον ερχομό του Αφεντούλιεφ. Αν και άσχημος, κοντός, στραβοπόδης, ωχρός, η άφιξή του πανηγυρήθηκε σαν απολύτρωση του Κρητικού λαού.

Η φανταχτερή στολή του Ρώσου αξιωματικού που φορούσε, εντυπωσίαζε τους απλοϊκούς Κρητικούς. Δεν τον έκανε όμως συμπαθέστερο. Η πρώτη του προκήρυξη δημιούργησε ελπίδες. Παραθέτουμε αποσπάσματα:

«…Από των πρώτων υμών κινημάτων ασεβείς

τινες δεν έαπυσαν δυσφημούντες υμάς εις τα όμ-

ματα των Χριστιανικών Δυνάμεων. Παρέστησαν

υμάς ως λαόν εκφαυλισμένον, διηρημένον εις φα-

τρίας, ανάξιον ελευθερίας και διεγειρόμενον μό-

νον εκ του ενστίκτου της λεηλασίας.

«Ενωθήτε λοιπόν περί εμέ. Οπλισθήτε δια συνέ-

σεως και θάρρους. Υπέστητε τας συμφοράς πλεί-

στων αιώνων εξευτελισμού. Αποδείξατε ήδη σή-

μερον ότι λαός όστις διετήρησεν υπό ζυγόν τον

χαρακτήρα αυτού και την δραστηριότητα, μόνον

θέλησιν εάν έχη δύναται να επιτελέση το έργον

της αναγεννήσεων αυτού.

«Είθε η ομόνοια να σας ενώνη και οι

εχθροί σας θα νικηθούν. Πανταχού φεύγουν.

Εις την Πελοπόννησον, εις την Ήπειρον,

εις τον Όλυμπον ο Θεός εμειδίασεν προς

τον αγώνα των αδελφών σας»

Υπογραφή Μιχαήλ Κομνηνός Αφεντούλιεφ – Γενικός Έπαρχος της Κρήτης

 

Τα λόγια του Αφεντούλιεφ μεγάλωναν το όνειρο της ελευθερίας, που επί 150 χρόνια έπλαθε ο δύσμοιρος λαός.

Δεν είχαν τουφέκια, αλλά ήταν τρομεροί σκοπευτές. Δεν είχαν πιάσει γιαταγάνια, αλλά ήταν καλοί χειριστές του μαχαιριού. Χαλύβδωνε η ψυχή τους στο αμόνι του πόνου. Στα χτυπήματα της ματωμένης σφύρας. Σε αυτά παρασκεύαζαν την πολεμική εξαγρίωση της ψυχής τους.

Σε αυτή την ψυχική κατάσταση βρήκε ο Αφεντούλιεφ τον Κρητικό λαό. Αν κατόρθωνε να αντιγράψει λίγη από την σοφία και την λιγομίλητη κρίση του, τότε ο Αφεντούλιεφ θα ήταν αποτελεσματικότερος. Ο αγώνας θα άλλαζε μορφή. Οι Κρήτες επαναστάτες είχαν ανάγκη αρχηγού, ο οποίος θα συγκέντρωνε όλες τις δυνάμεις να τις κατευθύνει βάσει συγκεκριμένου σχεδίου.

Ο Αφεντούλιεφ φθάνοντας στο Λουτρό, συγκάλεσε συμβούλιο με τους επιφανέστερους των οπλαρχηγών. Να ενημερωθούν. Να οργανώσει τη διοίκηση. Να ληφθούν αποφάσεις για τις πολεμικές επιχειρήσεις. Συγκρότησε Διοικητικό Συμβούλιο, αυτοανακηρύχθηκε αρχιστράτηγος, προσέλαβε ιδιαίτερο γραμματέα και σύμβουλο τον συνετό Νεόφυτο Οικονόμου. Όρισε ως ναυτική βάση τον εμπορικό λιμένα του Λουτρού, προστατευόμενο από τους οπλοφόρους κατά την εκφόρτωση και παραλαβή των πολεμοφοδίων από τα επαναστατικά σώματα.

Είχε δύο σφραγίδες. Μία με τα φανφαρονικά εμβλήματά του και άλλη με λογότυπο «Σφραγίς της Γενικής Διοικήσεως Κρήτης 1821».

Αντιγράφοντας το στρατιωτικό οργανόγραμμα του Αλεξάνδρου Υψηλάντη ο Αφεντούλιεφ προχώρησε στην απονομή στρατιωτικών βαθμών. Πρωτο-ορίσθηκαν 500αρχοι οι Ρούσσος Βουρδουπάς, Γ. Δασκαλάκης, Αναγνώστης Παναγιώτου και ο Αναγνώστης Πρωτοπαπαδάκης. Ακολούθησαν οι 400αρχοι έως τον 5αρχο.

Σε λίγο ονομάσθηκαν πεντακοσίαρχοι οι Γ. Τσουδερός (Αγ. Βασίλειος), Πέτρος Μανουσέλης (Καλλικράτης), Β. Χάλη (Θέρισσος), Γ. Δεληγιαννάκης (Ασφένδου), Μιχ. Κουρμούλης (Μεσσαρά). Εκείνοι πρότειναν τους καπετάνιους για τους επόμενους βαθμούς από τον 400σίαρχο έως τον 5αρχο.

Ήταν η μοναδική αμοιβή που λάμβαναν οι αγωνιστές από την αρχή έως το τέλος του Αγώνα. Ποτέ δεν τους δόθηκε μισθός. Από τα λάφυρα της μάχης έπαιρναν μόνο το καθιερωμένο μερτικό.

Όταν τακτοποιήθηκαν τα διοικητικά και δόθηκαν οι στρατιωτικοί βαθμοί, κάθε οπλαρχηγός τράβηξε για το σώμα του και την περιοχή διορισμού για τη δράση του.

Ο Αφεντούλιεφ θεώρησε ότι με την απονομή βαθμών και αξιωμάτων θα προσεταιριζόταν τους οπλαρχηγούς και θα διασφαλιζόταν η πειθαρχία των σωμάτων με αυτόν Αρχιστράτηγο. Δυστυχώς όμως ήταν βαθιά νυχτωμένος. Εκτός πραγματικότητος.

Πριν απονείμει βαθμούς και αξιώματα, έπρεπε να έχει καλά γνωρίσει τις ιδιαίτερες επικρατούσες συνθήκες στις επαναστατημένες περιοχές, ώστε να επέλθει η ποθητή και αναγκαία ομοψυχία οπλαρχηγών και στρατιωτικών σωμάτων.

Αντ’ αυτού η απονομή αξιωμάτων ανανέωσε τις αντιζηλίες. Αυξήθηκαν οι διχόνοιες, πολλαπλασιάσθηκαν τα παράπονα. Οι Σφακιανοί, επικαλούμενοι το παρελθόν τους, απαιτούσαν υπεροχή. Όταν μάλιστα η περιοχής τους αποτελούσε το κέντρο της Επανάστασης. Επειδή όμως ο αγώνας ήταν κοινός, οι αντι-Σφακιανίζοντες δεν δεχόταν να τεθούν σε δεύτερη μοίρα. Οι θυσίες ήταν κοινές. Επρόκειτο περί Επαναστάσεως ολοκλήρου της Κρήτης. Έκριναν άδικη την προνομιακή διάκριση ορισμένων τόπων.

Χολώθηκαν κάποιοι εκ των οπλαρχηγών, με επακόλουθο την απραξία των. Οι δυσαρεστημένοι αποφάσισαν να στείλουν νέα επιτροπή στον Δημ. Υψηλάντη, να τον ενημερώσουν για τα τεκταινόμενα στην Κρήτη και να επέμβει αναλόγως. Αναχώρησαν για την Πελοπόννησο ο Νικόλαος Ζερβός και ο Αντώνιος Μεληδόνης ως αντιπρόσωποι μεγάλου αριθμού οπλαρχηγών.

Έφθασαν στο Άργος όπου βρισκόταν ο Υψηλάντης, αντιμετωπίζων τους διχαστικούς ανταγωνισμούς μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών, των συμμετεχόντων στη Συνέλευση. Απασχολημένος με την ταραχώδη κατάσταση του κέντρου, ο Υψηλάντης δεν ήθελε να λάβει σοβαρότερα διοικητικά μέτρα για την Κρήτη, αφού μόλις λίγους μήνες πριν είχε στείλει αρχηγό για την πολιτική και στρατιωτική διοίκηση της Νήσου.

Περιορίστηκε στο να στείλει παραινετική επιστολή προς του Σφακιανούς, οι οποίοι είχαν τις περισσότερες αξιώσεις και προκαλούσαν τα παράπονα των άλλων.

Εν τω μεταξύ οι Τούρκοι, καλώς προετοιμαζόμενοι, προσπαθούσαν με ξαφνικά κτυπήματα να αποτρέψουν την επικράτηση των επαναστατών γύρω από τα Χανιά και το Ρέθυμνο.

Επ’ αυτού, δυστυχώς, τους βοήθησε η μωροφιλοδοξία και κακοβουλία του Αφεντούλιεφ.

 

Υ.Γ. Ακολουθούν τα γραφτά μας:

– Ο φιλοκρητικός Βαλεστρας.

– Ο ερχομός του Ομηρίδη Σκυλίτση

Σχετιζόμενα με τον Αφεντούλιεφ.

Γιώργος Αλεβίζος

Συνολικες προβολες σελιδας