1821-2021: 20τηρίς Επαναστάσεως ΄21
Έναρξη Επανάστασης ΄21
Οι Σφαγές στη Σητεία
Γράφει: Γιώργος Αλεβίζος – Πρόεδρος Μικρασιατών,
Ποντίων και Αρμενίων Σητείας
Το 1812 από τη Μεγάλη Πύλη, την Κωνσταντινούπολη, στάλθηκε στην Κρήτη ο Χατζή Οσμάν πασάς. Να περιορίσει τους ΓιενιτσαρΑγάδες για την απάνθρωπη συμπεριφορά τους, προς τους ραγιάδες, χριστιανούς. Κουρδικής καταγωγής ο Οσμάν λέγεται, ότι ήταν κρυπτοχριστιανός.
Δυστυχώς όμως έμεινε μόνο 1,5 χρόνο στην Κρήτη. Με χρυσάφι προς τον Σουλτάνο οι Γιενίτσαροι, πέτυχαν την ανάκληση του Οσμάν στην ΚΠόλη. Δυσμενώς να μετατεθεί στην Προύσσα. Να δολοφονηθεί. Να διαρπάξουν οι Βεζύρηδες την πλούσια περιουσία του.
Κατά το διάστημα δράσης του Χατζή Οσμάν. Απ’ όπου περνούσε, ένας στεναγμός ανακούφισης, ένα γέλιο φώτιζε τα μέχρι χθες τρομαγμένα πρόσωπα των ραγιάδων. Που άρχισαν να αναντρανίζουν.
Όμως μετά την ανάκληση του Οσμάν. Οι γενίτσαροι κυριολεκτικά ξεσάλωσαν. Καβαλάρηδες έτρεχαν παντού να αναγγείλουν στους χριστιανούς τη φοβερή είδηση. «Ταβλόπιστοι εδά θα δείτε ίντα θα πάθετε».
Από το 1813 που έφυγε ο Οσμάν έως το 1821 που άρχισε η Επανάσταση, είναι δυσπερίγραπρα τα βάσανα των Χριστιανών της Κρήτης. Οι άντρες προτιμούσαν το θάνατο αντί τα μαρτύρια, που τραβούσαν οι γυναίκες από τη σεξουαλική κτηνωδία των Τούρκων. Που σκαρφίζονταν ανείπωτους τρόπους, να εξευτελίζουν τις γυναίκες στα μάτια των Χριστιανών.
Κάθε τόσο καινούργιοι τύραννοι ξεπηδούσαν. Καινούργιες λυκοφωλιές γεννούσαν εκδικητές. Καταπιεστές των άμοιρων Χριστιανών. Όπως ο Αχμέτακας στη Σητεία.
Παραμονές της Επανάστασης ΄21 στην Κρήτη δεν είχε γίνει καμία προπαρασκευή. Καμία βοήθεια δεν ήρθε από εκείνους που περίμενες ενίσχυση και αρωγή. Στις 29 Μαΐου 1821 στο Λουτρό Σφακιών, στην εκκλησία της Παναγίας Θυμιανής, κηρύχθηκε στην Κρήτη η επανάσταση. Με 800 Σφακιανά όπλα και 400 από την υπόλοιπη Κρήτη. Μόνο.
Ωστόσο οι Χριστιανοί της Κρήτης, με την εθνική τους διαίσθηση καταλάβαιναν τον αέρα της ελευθερίας, που ερχόταν από το βορρά. Το επαναστατικό κίνημα από τη Δυτική Κρήτη, ερχόταν ανατολικά προς τον Κάβο Σίδερο.
Πληροφορηθείς τα νέα από την Επαναστατημένη Ελλάδα, αρχές Ιουνίου 1821 ο Σερασκέρης Σερήφ Πασάς, κάλεσε στο Μεγάλο Κάστρο (Ηράκλειο) τους επισκόπους και ηγουμένους των Μονών, εκλεκτούς Χριστιανούς και μαστόρους να επισκευάσουν τα τείχη, να τους κρατήσει ομήρους. Να προλάβει την εξάπλωση της Επανάστασης στη μεσαία και ανατολική Κρήτη, να τρομοκρατήσει.
Στις 23 Ιουνίου ήρθε το καΐκι του Μπιλάλ Πουλάκα από την Αλικαρνασό. Φέρνοντας τα νέα για τις Σφαγές των Χριστιανών στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη. Ακούοντας τα νέα ο οθωμανικός όχλος αποθηριώθηκε. Ο Σερασκέρης δεν είχε εντολές να προστατέψει τους Χριστιανούς. Αντιθέτως.
Το πρωί της 24ης Ιουνίου, οι Τούρκοι ξεχύθηκαν μέσα στο Κάστρο, στην εκκλησία, στον περίβολο, σε σπίτια Χριστιανών. Έσφαζαν χωρίς οίκτο και εξαίρεση.
Βρήκαν μαρτυρικό θάνατο ο Μητροπολίτης Γεράσιμος Παρδάλης, ο επίσκοπος Κνωσού Νεόφυτος, ο Χερσονήσου Ιωακείμ, ο Λάμπης Ιερόθεος, ο Σητείας Ζαχαρίας, πολλοί ηγούμενοι, καλόγηροι και ιερείς.
Αναρίθμητα πτώματα ρίχτηκαν σε πηγάδια. 800 σώματα βρέθηκαν και τάφηκαν, χάθηκαν πολλοί εξέχοντες Χριστιανοί, όπως ο ιατρός Ιωάννης Λευθεραίος.
Την περίοδο εκείνη, Εφέντης Αγάς στη Σητειακή επικράτεια ήταν ο Αφεντακάκης ή Αφεντάκης, Αλβανικής καταγωγής. Από το Ελμπασάν της Ηπείρου. Για τους Τούρκους ήταν ο γενναίος, ο έξυπνος. Για τους Χριστιανούς ήταν ο σκληρός, αιμοδιψής. Ο τρομερώτερος κακούργος.
Αρχηγός ενός από τα πιο διεφθαρμένα τάγματα (ορντάδες) γενίτσαρων. Με δικαίωμα ζωής και θανάτου επί των άμοιρων Στειακών Χριστιανών.
Δίκαζε και καταδίκαζε με το εργαλείο του γενιτσαρισμού, τον Χρυσούν Πέλεκυν. Με δυνατό κτύπημα στη σπονδυλική στήλη, θανάτωνε τον κατάδικο. Θα χρειαζόταν πολλές σελίδες να ιστορηθούν τα επί πολλά χρόνια ανοσιουργήματα του αιμοδιψή Αφεντάκη.
Τη μεγάλη περιουσία του στις πιο εύφορες περιοχές της Σητειακής Επικράτειας, καλλιεργούσαν οι χωρικοί ραγιάδες, που τους χρειαζόταν να αβγατίζουν τα εισοδήματά του. Ειδάλλως θα τους είχε ξεκληρίσει, είτε εξισλαμήσει. Όπως το χωριό Βαβέλοι, που όλοι οι Βαβελιανοί «μούτισαν», εξωμότισαν, εξισλαμίσθηκαν.
Στο όμορφο χωριό των Τουρτούλων (νυν Άγιος Γεώργιος, νάναι καλά ο Μιλτιάδης) είχε το αρχοντικό του, Πύργο, ο Αφεντακάκης.
Όπου στις 26 Ιουνίου 1821 κάλεσε τους λίγους Χριστιανούς της περιοχής να κουβεντιάσουν τα μελλούμενα. Αφού είχε μάθει για τις σφαγές του Ηρακλείου, με στόχο να προλάβει ενδεχόμενες επαναστατικές ενέργειες. Κάλεσε τους διακεκριμένους Χριστιανούς, να τους πουλήσει… προστασία. Γιατί, όπως είπε οι ομόθρησκοι του από το Μεγάλο Κάστρο, ζητούσαν κι εκείνος να εφαρμόσει το φιρμάνι. Να σφάξει! τους Χριστιανούς της περιοχής του. Οι οποίοι δεν είχαν ακόμη ακούσει για τις Σφαγές Χανίων, Ρεθύμνου, Μεγάλου Κάστρου (Ηρακλείου).
Ανύποπτοι οι δύσμοιροι Τουρτουλιανοί και οι άλλοι από τα κοντινά χωριά, χωρίς δυνατότητα άρνησης, μπήκαν στον Πύργο του κακόβουλου Σατράπη. Τη νύχτα της 26ης Ιουνίου. Με τους Βαβελιανούς γενίτσαρους, κατέσφαξε και τους 300 χριστιανούς άντρες.
Όσοι από τους Τουρτουλιανούς δεν πήγαν στον Πύργο, την άλλη μέρα διασκορπίστηκαν στην ύπαιθρο, στα βουνά, στις σπηλιές, χωρίς καμία δυνατότητα συμμετοχής σε επαναστατικές ενέργειες.
Αξιόλογη και αξιέπαινη είναι η ιστοριογραφία «Οι Σφαγές των Τουρτούλων», του χωριανού καλού μας φίλου, Στειακοδίφη φιλόλογου κ. Μιλτιάδη Παπαδάκη.
Τους Τουρτούλους ακολούθησε η Ζήρος. Στις 27 Ιουνίου 1821. Με διαταγή του Αφεντακάκη στο Κονάκι (σταθμός χωροφυλακής – διοικητήριο) της Ζήρου από τα κοντινά χωριά, συγκεντρώθηκαν όλοι οι άντρες Χριστιανοί, οι ικανοί να φέρουν όπλα, που επαναστατημένοι θα ήταν επικίνδυνοι για τους Οθωμανούς της περιοχής. Όμως μπαρουτόβολα δεν υπήρχαν και οι Οθωμανοί ήταν πολύ περισσότεροι από τους Χριστιανούς.
Όμως ο πρόκριτος Ιμπραήμ Αγάς σκέφτηκε ότι αν εκτελούσαν τους ραγιάδες, ποιος θα καλλιεργούσε τις περιουσίες τους. Μαζί του συμφώνησαν οι ομόθρησκοί του να εξαιρεθούν οι Ζηριώτες από τη σφαγή. Αν συμφωνούσε ο Αφεντακάκης.
Λέγεται ότι ο Ιμπραήμ έφυγε για τους Τουρτούλους να συναντήσει τον Αφεντάκη. Όμως πήγε, λένε, μέχρι το Χανδρά. Επιστρέφοντας προσποιήθηκε ότι πήρε την έγκριση του Εφέντη, να εξαιρεθούν από τη σφαγή οι Ζηριώτες.
Τους υπόλοιπους περίπου 80 άντρες οδήγησαν έξω από τη Ζήρο. Στην τοποθεσία «Στσοί φονεμένους», όπου τους κατέσφαξαν. Ένας μισοσκοτωμένος κατάφερε να ξεφύγει. Πήγε στους συγχωριανούς του Καλού Χωριού, να ακούσουν τα τραγικά μαντάτα. Να παραλάβουν τα πτώματα, με κλάματα και οδυρμούς. Να θάψουν τα άμοιρα σώματα.
Ταυτόχρονα στις 27 Ιουνίου ο αρχιγενίτσαρος της Ζάκρου Χουσεΐν Λαγούδογλους, κατόπιν διαταγής του Αφεντάκη, ανέλαβε τη Σφαγή της Ζάκρου και των κοντινών χωριών. Με δήμιους γενίτσαρους από τα χωριά Λαμνόνι, Ζάκαθο, Σίτανο, μάζεψαν από τις οικογένειες Χαμηλάκιδων, Σμυργλίδων, Αϊλαμάκηδων, Σολιδάκηδων 50 άντρες. Ρωμαλέους, ικανούς να φέρουν όπλα. Από τα χωριά Κλησίδι, Αδραβάστους, Κελλάρια, Αζωκέραμο, συγκέντρωσαν άλλους 20 άντρες εξίσου ικανούς, κατά το πλείστον από τις οικογένειες Σφενδουρίδων και Αικατερινίδιδων. Ήταν λίγοι, άλλοι διέφυγαν και άλλοι απόμακρα έβοσκαν πρόβατα.
Συνολικά 70 άντρες συγκεντρώθηκαν στις Χοχλακές, την 28 Ιουνίου 1821. Δήθεν για να ακούσουν τα Σουλτανικά φιρμάνια, κλεισμένοι όλη τη νύχτα στην κατοικία του Φραγκιά Βιολή.
Άγρυπνοι, νηστικοί, πριν το ξημέρωμα της 29ης Ιουνίου, ο Λαγούδογλους με τους δήμιους στην εξώπορτα, καλούσαν έναν-έναν να βγει έξω. Πιο μακριά να μην ακούνε οι άλλοι. Τον έσφαζαν.
Γλίτωσε από τη σφαγή ο μικρόσωμος καχεκτικός Νικόλαος Αικατερινίδης, τον οποίο με μια κλωτσιά ο δήμιος τίναξε πέρα. Τρέχοντας ο μικρόσωμος ξέφυγε. Πήγε στο χωριό να πει για τα μαρτύρια. Να πάνε οι γυναίκες, οι μάνες, με βαθιά θλίψη και οδυρμό, να θάψουν σε κοινοτάφιο τους 70 άοπλους αδικοχαμένους.
Την 26 Ιουνίου 1821 οι Τουρτουλιανοί με τους Βαβελιανούς δήμιους ήρθαν στα Αχλάδια, να βοηθήσουν τον Σεϊδάρ Αγά, να εκτελέσει τα φονικά του καθήκοντα.
Αφού συγκέντρωσε από τα χωριά Αχλάδια, Σκοπή, Κιμουργιώτη, Χαμαίζι, Σκλαβεδιάκο, περίπου 300 παληκάρια. Πριν διαβάσει τα φιρμάνια του Σουλτάνου, με τους Τουρτουλιανούς και Βαβελιανούς εξωμότες δήμιους κατέσφαξε όλα τα παληκάρια. Όλοι τους ικανοί να φέρουν όπλα. Στην τελευταία πράξη της τραγωδίας, οι μανάδες και οι γυναίκες έθαψαν τους αδικοχαμένους νεκρούς. Τους άοπλους.
Οι Πισκοκεφαλιανοί ενημερωμένοι για τις Σφαγές των Τουρτούλων, δεν πήγαν στα Αχλάδια. Γλίτωσαν.
Από τα Αχλάδια φεύγοντας οι γενίτσαρο-δήμιοι για τον επόμενο σταθμό, τη Μονή Τοπλού. Περνώντας από το Πισκοκέφαλο, συνάντησαν άλλους 10 Χριστιανούς. Τους κατέσφαξαν.
Σαββατόβραδο 27 προς 28 Ιουνίου 1821, στη Μονή Τοπλού και στα Μετόχια της, οι γενιτσαροδήμιοι κατέσφαξαν 24 Χριστιανούς, καλόγερους και υπηρέτες. Ίσως να ήταν περισσότεροι, λόγω Κυριακάτικης λειτουργίας, όταν συγκεντρώνονται περισσότεροι εκκλησιαζόμενοι.
Λέγεται ότι το Σουλτανικό φιρμάνι όριζε τριήμερο για τις Σφαγές. Δηλαδή 26-27-28 Ιουνίου. Με τις Σφαγές Τοπλού ολοκληρώθηκε το 3ήμερο. Έτσι δεν συνεχίστηκαν οι σφαγές στα βορεινά και στα υπόλοιπα χωριά της Σητείας.
Με τις αναφορές αυτές από τα «Σητειακά» του Εμμ. Αγγελάκη, υπολογίζονται περίπου σε οκτακόσιους οι σφαγιασθέντες με εντολή του αιμοσταγή Αφεντακάκη.
Όλοι τους ικανοί να φέρουν όπλα. Να ξεσηκωθούν. Να επαναστατήσουν.
Και μας λένε «αχαμνούς». Αλλά αυτό είναι άλλο κεφάλαιο. Για ιδιαίτερο μας δημοσίευμα.
Γιώργος Αλεβίζος
Πηγή : Style 100Fm
