Γράφει: Γιώργος Αλεβίζος – Πρόεδρος Μικρασιατών Ποντίων και Αρμενίων Σητείας
Στη Σητεία και όχι μόνον περίοδος ″καζανιών″. Δηλ. με τελωνειακή άδεια (παλαιότερα δεν ήταν απαραίτητη) διαδικασία καζανέματος έτοιμων προς απόσταξη σταφυλιών ή μούστου. Για παραγωγή ρακής ή τσικουδιάς.
Κάποτε χώρος απόσταξης ήταν ο μαγατζές. Το αποθετήριο, το εργαστήριο, η αποθήκη του παραγωγού. Η σταδιακή αύξηση των μουσαφιρέων μετέφερε το χώρο απόσταξης στο μετόχι. Σε ευρύτερο , πρόχειρα στεγασμένο χώρο.
Εθιμοτυπικά πλέον ″το καζάνι″ συγκαταλέγεται στις ετήσιες κοινωνικές εκδηλώσεις. Και φιλικές υποχρεώσεις. Συνήθως με αντροπαρέες . Αφού αι σύζυγοι δεν ακολουθούν. Οι περισσότερες τάσσονται κατά της ρακοκατάνυξης. Δικαίως ή αδίκως κρίνεται κατά περίπτωση. Αναλόγως των σημείων τριβής.
Συχνά, τελειώνοντας τις διακοπές ακούμε ετεροδημότες στειακούς: θα ξανάρθω στα ″καζανέματα″. Ξανάρχεται όχι για το φαγητό, για τους μεζέδες. Ξανάρχεται να ζήσει την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα. Την παρέα. Στην εποχή μας οι συντροφικές παρέες όλο και περιορίζονται.
Στη Σητεία η πόση της ρακής διευρύνθηκε. Συμπτωματικά με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Πολύ πριν στα καφενεία προτιμητέο ήταν το ούζο. Παραγωγός ο αει συμπαθής, σπουδαγμένος Γιάννης Κουνελάκης. Παρήγαγε και λικέρ. Η ρακή σπάνια εμφανιζόταν στα στειακά καφενεία. Ευρύτερη ήταν η κατανάλωση της στα χωριά.
Οι της ηλικίας μου, και όχι μόνον νοσταλγούμε, στα πρώτα μας αντριλίκια, τα ″ούζα στου Γιαπιτζάκη″(σημερινό Τζιβαέρι). Στη στενότερη παραλία. Χωρίς τέντες κάτω από τ’αλμυρίκια. Στρογγυλά μεταλλικά τραπεζάκια ξύλινες καρέκλες με κάθισμα πλεγμένο με ″αφράτο″. Παραγγελία. Κτύποοοοος!!! αποκρινόταν ο σερβιτόρος ο αεί Γιώργης Ζ. Ακούραστος, λιγομίλητος, εξυπηρετικός, συμπαθέστατος. Ερχόταν η παραγγελία, ο δίσκος. Το ούζο καραφάκι, μπουκαλάκι κυλινδρικό, δίπτυχο. Σήμερα περιλαμβάνεται στις αντίκες της εποχής του. Το καραφάκι στη μέση του τραπεζιού. Γύρω του σε σχήμα μαργαρίτας τα συνοδευτικά του ούζου. Ντόπιες νοστιμιές εποχής σε πιατάκια του καφέ. Ξεχώριζαν σε νοστιμιά, λόγω σκόρδου και ξυδιού, τα ψιλοκομμένα στρογγυλά κολοκυθάκια τηγανιτά.
Μετά το ’70 τη σκυτάλη πήρε η ρακή. Τοπικά το ούζο υποβαθμίστηκε. Έφυγε η γενιά των μικρασιατών προσφύγων, που ιδιαίτερα το τιμούσε. Το σερβίρισμα σε πιατάκια, κατ’απομίμηση και σήμερα κάποια μαγαζιά το συνεχίζουν.
Η κατανάλωση ρακής διευρύνθηκε ενοχλητικά για τους ευρωπαίους εταίρους μας. Επιβλήθηκε ο φόρος οινοπνεύματος που ισχύει για αντίστοιχα εμφιαλωμένα αλκοολούχα ποτά. Και αυστηροποιήθηκε ο τελωνειακός έλεγχος για το δικαίωμα απόσταξης. Η υψηλή φορολογία συνήθως οδηγεί στην παρανομία. Κάποιοι για κερδοσκοπικούς λόγους συμπεριέλαβαν την τσικουδιά στα παρανόμως διακινούμενα εμφιαλωμένα αλκοολούχα ποτά. Όπως αποκάλυψε πριν 2-3 χρόνια η Υπηρεσία Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος.
Έχουμε ξαναγράψει ότι η ρακή, γένους θηλυκού, είναι ελληνική λέξη. Από την αρχαία ραξ (ραγ-ός), ρόγα σταφυλιού. Ενώ το ρακί, γένους ουδετέρου, είναι λέξη αραβική τουρκική. Προτιμητέα η γένους θηλυκού, η ρακή.
Ελληνική λέξη και η τσικουδιά. Όταν η απόσταξη γίνεται από υπολείμματα στεμφύλων (στράφυλα). Τα τσίκουδα.
Ρακή και τσικουδιά είναι αποστάγματα οίνου. Δηλ. συστατικό οινοπνευματωδών ποτών, που προκαλούν μέθη. Το οινόπνευμα που στη χημεία ονομάζεται αιθυλική αλκοόλη. Της οποίας η υπερβολική χρήση οδηγεί στην εξάρτηση. Στο αλκοολίκι.
Στη Σητεία, με τη διεύρυνση της κατ’ άτομο κατανάλωσης ρακής, γεννήθηκε ο χαρακτηρισμός ″ρακοφονιάς″. Άλλοτε καθ’ υπερβολήν. Άλλοτε χάριν αστειότητος. Άλλοτε χλευαστικά.
Καθαρό ποτό η ρακή, εφόσον για την απόσταξη τηρηθεί σχολαστικά η απαιτούμενη διαδικασία. Όμως, παν μέτρον άριστον. Ναι στην ευδιαθεσία. Ναι στη καλή παρέα. Ναι στη τάξη και την ηρεμία.
Κατά τους ειδικούς η τάξη, η ηρεμία παραμένουν οι ευνοϊκοί όροι για τις κανονικές εκδηλώσεις του σεξουαλικού ενστίκτου.
Ενώ η αταξία, η μέθη οδηγούν στον…ύπνο. Στο ροχαλητό, σε τόνο…ντο ματζόρε.
Κι ας έλθουμε στην ″αποκωδικοποίηση″ του τίτλου του σημερινού μας γραφτού.
Τέλη δεκαετίες ’80. Καθημερινά το νέφος αιθαλομίχλης κατακλύζει το Λεκανοπέδιο Αττικής. Επιβάλλεται ο δακτύλιος κυκλοφορίας στο κέντρο της Αθήνας. Τα μονά – ζυγά. Ευπαθείς με αναπνευστικά προβλήματα υποφέρουν. Οι έχοντες οικονομική δυνατότητα εγκαταλείπουν το κέντρο. Κατευθύνονται στα Βόρεια ή Παραλιακά προάστια. Γενικώς διαφοροποιείται ο στεγαστικός ιστός της Αθήνας.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση. Το νέφος . Αποτελεί καθημερινό θέμα συζήτησης. Και αναφοράς στα Δελτία Ειδήσεων.
Ο αεί. Στέφανος Ξενικάκης, (πατέρας του Κώστα, Περιφεριακού Συμβούλου Λασιθίου), βρέθηκε τη περίοδο του νέφους στην Αθήνα. Για θέματα της Ένωσης Συνεταιρισμών Σητείας, στην οποία προέδρευε. Σε παρέα με Αθηναίους του ″μολυσμένου κέντρου″ τού παραπονιούνται:
- Άστα καημένε Στέφανε. Εδώ στην Αθήνα το νέφος μας έχει ξεταμπανιάσει.
- Ντα δεν έχομε ‘μεις την ρακή.
Αντιπαραπονιέται ο Στέφανος. Άραγε θα διαφοροποιούσε, αν ζούσε, το παράπονο του σήμερα ο Στέφανος; Καλή του ώρα. Όπου κι αν είναι .
Ας πιούμε δυο ρακές στη μνήμη του. Δύο πόδια έχουμε. Ας ευχηθούμε όλα καλά. Βελτιόδοξα!!!
Γιώργος Αλεβίζος
Πηγή : Style 100fm
