Του Κώστα Μπογδανίδη
Η Μαρία Λιβανού, συνεργάτιδα της WWF Ελλάς μιλά στην “Π”
Η Κρήτη είναι μία από τις σημαντικότερες περιοχές για τους φυσητήρες που
όμως κινδυνεύουν και η WWF Ελλάς έχει εκπονήσει ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο
για τη σωτηρία τους! Αλλά δεν είναι μόνο αυτά τα θαλάσσια θηλαστικά που
κολυμπουν στις ελληνικές θάλασσες τα οποία είναι μοναδικά στον κόσμο,
όπως λέει στην “Π” η Μαρία Λιβανού, συνεργάτιδα Θαλασσίων Προγραμμάτων
της WWF Ελλάς. Η κ.Μαρία Λιβανού μιλά στην “Π” για το σχέδιο της WWF Ελλάς, τονίζει την ανάγκη να δώσουμε όλη μας την προσοχή σε αυτό τον τομέα του περιβάλλοντος, ο καθένας μπορεί να κάνει κάτι.
-Γιατί υπάρχει ανάγκη ενός τέτοιου project στην Ελλάδα;
«Η χώρα μας, με εννέα θαλάσσια θηλαστικά να ζουν μόνιμα στις θάλασσές της, κατέχει μια ξεχωριστή θέση στη Μεσόγειο! Φαινόμενα που συμβαίνουν εδώ δεν τα βλέπουμε σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου. Στον Κορινθιακό για παράδειγμα, συμβαίνει το μοναδικό στον κόσμο φαινόμενο κοινά δελφίνια, σταχτοδέλφινα και ζωνοδέλφινα να ζουν σε μικτές κοινωνίες. Η Eλληνική Τάφρος (που αγκαλιάζει το Ιόνιο, την Κρήτη και καταλήγει στην Ν. Ρόδο) αποτελεί την σημαντικότερη περιοχή για τους φυσητήρες, ζώο που απειλείται με εξαφάνιση, στη Μεσόγειο. Η φώκαινα, ένα από τα πιο δυσπρόσιτα ζώα παγκοσμίως, ζει αποκλειστικά και μόνο στο Β. Αιγαίο».
-Μάλλον οι περισσότεροι Κρητικοί, οι Έλληνες δεν τα ξέρουν όλα αυτά…
«Θα περίμενε κανείς ότι αυτά τα αποκαλυπτικά στοιχεία θα ήταν γνωστά στους περισσότερους Έλληνες. Αντιθέτως, 4 στους 5 από εμάς γνωρίζουν ελάχιστα για τα ζώα αυτά, πόσω μάλλον για τη σημασία τους για το θαλάσσιο οικοσύστημα, τις κατά κύριο λόγο ανθρωπογενείς απειλές που έχουν εξωθήσει πολλά από αυτά σε οριακό σημείο καθώς και τι μπορεί να κάνει ο καθένας από μας για να βοηθήσει στην προστασία τους.
Με δεδομένη την παραπάνω έλλειψη γνώσης αλλά και τη σημαντικότητα των 9 ζώων, της μεσογειακής φώκιας, του φυσητήρα, της πτεροφάλαινας, του ζιφιού και της φώκαινας καθώς και των 4 είδων δελφινιών για τις ελληνικές θάλασσες, το WWF Ελλάς, η MΟm Εταιρία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και το Tethys Research Institute αποφάσισαν να ξεκινήσουν μια ενημερωτική και συμμετοχική εκστρατεία με σκοπό το κοινό να γνωρίσει, να αγαπήσει και να προστατέψει τους θαλάσσιους αυτούς γίγαντες. Η ευρωπαϊκή εκστρατεία LIFE “Θάλασσα: Μάθε, Δράσε, Προστάτεψε» με μότο της το σύνθημα «Μοιραζόμαστε το ίδιο σπίτι, ας μάθουμε να ζούμε μαζί» μέσα από μια πλειάδα επικοινωνιακών όπλων, καθώς και σεμινάρια στους αρμόδιους φορείς, είναι η πρώτη τέτοια εκστρατεία που πραγματοποιείται στην Ελλάδα».
Ποια είναι τα θαλάσσια θηλαστικά που κολυμπούν μαζί μας στις ελληνικές θάλασσες;
«Στην Ελλάδα ζουν μόνιμα 9 θαλάσσια θηλαστικά, 7 εκ των οποίων απειλούνται με εξαφάνιση σύμφωνα με το Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο των απειλούμενων ζώων. Η παρουσία τους είναι γνωστή από την αρχαία Ελλάδα αφού ο πρώτος που τα περιέγραψε ήταν ο Αριστοτέλης το 350 πΧ στο “Περί Ζώων Ιστορίαι”. Τα ξεχώριζε από τα υπόλοιπα ψάρια διότι αναπνέουν ατμοσφαιρικό αέρα (όπως και ο άνθρωπος) ενώ θηλάζουν και φροντίζουν ιδιαιτέρως τα μικρά τους (όπως και ο άνθρωπος). Όλα τους έχουν τη δικής τους μοναδική ιδιαιτερότητα, που τα καθιστά μαγικά ζώα, που προκαλούν το θαυμασμό όλων μας.
Στην Ελλάδα φιλοξενούμε τον μισό παγκόσμιο πληθυσμό της μεσογειακής φώκιας Monachus monachus, ζώο που απειλείται άμεσα με εξαφάνιση. Απαντάται σε όλες σχεδόν τις παράκτιες περιοχές εκτός από τους κλειστούς κόλπους του Κορινθιακού και του Αμβρακικού. Στην Ελληνική Τάφρο ζει ένας υποπληθυσμός φυσητήρων, το τρίτο μεγαλύτερο ζώο στον κόσμο με τον μεγαλύτερο εγκέφαλο που εμφανίστηκε ποτέ στον πλανήτη, 200 ατόμων, ενώ στα ίδια βάθη ζουν επίσης άλλα δύο επιδέξια και εντυπωσιακά ζώα. Ο ζιφιός, ζώο που δύσκολα συναντά κανείς αλλά που είναι ικανό για καταδύσεις ως και 3000 μέτρα και η πτεροφάλαινα, το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο στον κόσμο με καρδιά που έχει το μήκος ενός μικρού αυτοκινήτου.
Στο Β. Αιγαίο βρίσκουμε τη φώκαινα ένα από τα μικρότερα κητώδη στον κόσμο. Στην μεσογειακή λεκάνη, το ντροπαλό αυτό ζώο ζει μόνο στα νερά του Β. Αιγαίου, δυστυχώς όμως τα στοιχεία που έχουμε είναι ανεπαρκή. Τέλος, στην Ελλάδα ζουν 4 είδη δελφινιών, τα οποία θεωρούνται κινδυνεύοντα. Το ρινοδέλφινο, με άλματα άνω των 8 μέτρων, το σταχτοδέλφινο με τα χαρακτηριστικά του σημάδια, το ζωνοδέλφινο και το κοινό δελφίνι που παρόλο που κάποτε ήταν ένα από τα πιο διαδεδομένα είδη δελφινιού στον ελλαδικό χώρο, τώρα έχουν απομείνει πολύ λίγα άτομα».
-Γιατί ιδιαίτερα τα θηλαστικά αυτά είναι σημαντικά;
«Τα θαλάσσια θηλαστικά είναι εξαιρετικά σημαντικά για τις θάλασσές μας και λειτουργούν ως «ρυθμιστές» τους. Ως κυρίαρχοι της θαλάσσιας τροφικής πυραμίδας, επιτίθενται στα κοπάδια συλλαμβάνοντας τα πιο αδύναμα ψάρια ενός κοπαδιού. Σε περίπτωση έλλειψης των θαλάσσιων θηλαστικών, μπορεί να εξαπλωθούν οι ασθένειες στα κοπάδια της λείας τους και η διαταραχή του θαλάσσιου οικοσυστήματος θα μεγαλώσει σημαντικά οδηγώντας το σε πιθανή κατάρρευση (αλλά και σε μείωση της υγείας των ιχθυοαποθεμάτων που ….μοιραζόμαστε και μεις!). Επίσης, η υγεία των θαλάσσιων θηλαστικών και η ικανότητά αναπαραγωγής τους επηρεάζεται από τη χημική ρύπανση την οποία και συσσωρεύουν στο σώμα τους αφού ζούνε πολλά χρόνια».
Τι κινδύνους διατρέχουν;
«Οι απειλές που αντιμετωπίζουν οι εννέα μόνιμοι κάτοικοι των θαλασσών μας είναι, δυστυχώς, κατά κύριο λόγο ανθρωπογενείς. Σε ό,τι αφορά την αλληλεπίδραση με την αλιεία, από τη μείωση της λείας τους, την ηθελημένη θανάτωση, την τυχαία παγίδευση στα δίχτυα την υπεραλίευση αλλά και την παράνομη αλιεία, πρόκειται για την κύρια απειλή ειδικά για όλα τα είδη δελφινιών και τη φώκαινα. Όπως είναι φυσικό, τα θαλάσσια θηλαστικά απειλούνται από πάσης φύσης σκουπίδια ενώ πιο συγκεκριμένα πολλές φορές καταπίνουν τις πλαστικές σακούλες οι οποίες φράζουν το πεπτικό τους σύστημα, οδηγώντας τα πολλές φορές σε φριχτό θάνατο. Φυσικά, πηγές ρύπανσης αποτελούν η χερσαία ρύπανση και η πετρελαϊκή ρύπανση. Ειδικά η εξόρυξη ορυκτού πλούτου, πέραν από τη χημική ρύπανση που προκαλείται από την εξόρυξη προκαλεί και μεγάλη ηχορρύπανση.
Οι ήχοι παίζουν τεράστιο ρόλο στα ζώα αυτά, καθώς εκτός από τη φώκια, τη φώκαινα και την πτεροφάλαινα, τα υπόλοιπα θηλαστικά χρησιμοποιούν τον ήχο και μέσω του ηχοεντοπιστικού τους συστήματος με το οποίου ανιχνεύουν το περιβάλλον τους, βλέπουν ακόμα και μέσα στο σκοτάδι και εντοπίζουν την τροφή τους. Οπότε οι ήχοι, είτε από καράβια, προπέλες, σεισμικές δονήσεις, στρατιωτικά σόναρ προκαλούν τεράστιο στρες έως και τραυματισμούς με αποτέλεσμα να οδηγούνται και σε μαζικούς εκβρασμούς όπως οι 21 ζιφιοί που ξεβράστηκαν το 1996 στην Κυπαρισσία. Η διέλευση σκαφών επίσης σε περιοχές που ζουν τα θαλάσσια θηλαστικά, αποτελούν απειλή ικανή για να εξαφανίσει τον πληθυσμό των φυσητήρων μεσοπρόθεσμα ενώ χαρακτηριστικό είναι και το πρόσφατο παράδειγμα πτεροφάλαινας που βρέθηκε ξεβρασμένη στην ακτή της Μυκόνου με εμφανή σημάδια από σύγκρουση με σκάφος (χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε αν ήταν αυτή η αιτία θανάτου του άτυχου ζώου).
Τέλος η κλιματική αλλαγή (όπως για παράδειγμα η άνοδος της στάθμης και της θερμοκρασίας των θαλασσών) και η αλλαγή του οικοσυστήματος, λόγω ως επί το πλείστον της παράκτιας ανάπτυξης, αποτελούν σοβαρούς κινδύνους για τα ζώα αυτά».
Τι μπορούμε να κάνουμε;
«Η προστασία των θαλάσσιων θηλαστικών αποτελεί θέμα της πολιτείας αλλά και θέμα όλων μας. Σε θεσμικό επίπεδο προτείνεται η εφαρμογή της υπάρχουσας νομοθεσίας, η προστασία των οικολογικά σημαντικών θαλάσσιων περιοχών και η προώθηση της επιστημονικής έρευνας και κατάρτισης.
Όμως εξίσου και ίσως σημαντικότερο ρόλο παίζει ο καθένας από μας με τη συμπεριφορά του και τη γενικότερη στάση ζωής του. Καταρχήν, η ενημέρωση όλων μας είναι το πρώτο βήμα ενώ η συνειδητοποίηση από όλους μας ότι ό,τι κάνουμε στην καθημερινότητά μας και όχι αποκλειστικά στη θάλασσα και στις παραλίες επηρεάζει εξίσου τα θαλάσσια θηλαστικά, είναι τα πρώτα βήματα για την προστασία τους. Μια σωστή εν πλω συμπεριφορά, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η υγεία της χλωρίδας και της πανίδας και σαφώς η αποφυγή ρίψης σκουπιδιών στις παραλίες, η αποφυγή χρήσης πλαστικού γενικότερα στα σπίτια μας και η ανακύκλωση παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο».
-Είναι τόσο απλά όσο τα λέτε για τον καθένα μας;
«Ναι! Σύμφωνα με μελέτες του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου των Πατρών σε συνεργασία με το Mεσόγειος SOS, η απαλλαγή από τρία μόλις αντικείμενα (τις πλαστικές σακούλες, τα μπουκάλια νερού και τα κουτάκια αλουμινίου), θα μπορούσε να μειώσει ως και 50% τα απορρίμματα στο θαλάσσιο περιβάλλον. Τέλος η κατανάλωση βιώσιμων αλιευμάτων αλλά και η ενεργή μας συμμετοχή και υποστήριξη της προστασίας του περιβάλλοντος αποτελούν όπλα που όλοι μας μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για ένα υγιές και όμορφο φυσικό κόσμο, που παραλάβαμε από τους προηγούμενους και πρέπει να περάσουμε στους επόμενους. Γι αυτό «μοιραζόμαστε το ίδιο σπίτι, ας μάθουμε να ζούμε μαζί». Τώρα είναι η στιγμή για δράση!»
Για περισσότερες πληροφορίες στο: www.thalassa-project.gr
