Γράφει: Γιώργος Αλεβίζος – Πρόεδρος Μικρασιατών,
Ποντίων και Αρμενίων Σητείας
Στον επίλογο του γραφτού μας «Οι Σφαγές στη Σητεία», αναφέραμε ονόματα Στειακών διακριθέντων Οπλαρχηγών κατά την επανάσταση του ΄21 στην Κρήτη και μετά. Μας είπαν να γράψουμε περισσότερα.
Πριν από την ηρωοποίηση προσπαθούμε στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας με απλό ύφος και λόγο να περιγράψουμε την εικόνα της μακρινής εκείνης ιστορικής περιόδου. Να μεταφερθεί ο αναγνώστης στην ατμόσφαιρα της εποχής των ιστοριουμένων. Η προσπάθεια δεν είναι εύκολη. Θα ήταν, αν μόνο μεταφέραμε αποσπάσματα από ιστορικά βιβλία και εγκυκλοπαίδειες. Δεδομένου όμως ότι κάποιοι ιστορικοί αλληλοδιαψεύδονται, απαιτείται στοιχειώδης έρευνα, έστω και για την απλή καταγραφή.
Η ηρωοποίηση ατόμων επιβάλλεται ως απότιση φόρου τιμής και ευγνωμοσύνης στα άτομα εκείνα που υπήρξαν παράγοντες μεγάλων ιστορικών περιόδων. Οι οποίοι συνεπήραν τις δημιουργικές δυνάμεις της περιοχής τους. Της χώρας. Του έθνους.
Προεπαναστατικά στερημένος ο Κρητικός λαός από κάθε βοήθεια, κάθε ελπίδα, μόλις σε λίγες μέρες ξεπετάχθηκε αρματωμένος. Όχι με όπλα, τα οποία δεν είχε, αλλά με την πρότερη κληρονομική δυναμικότητά τους. Πανέτοιμος για τον δεκαετή (1821-1830) αγώνα. Ο οποίος στα επόμενα 65 χρόνια (1831-1897) ανανεώθηκε οκτώ φορές.
Παραθέτουμε σύντομα ιστορικά των Στειακών Καπεταναίων Οπλαρχηγών. Οι οποίοι ανδραγάνθησαν κατά την Επαναστατική δεκαετία 1831-1830.
Ιωάννης Παπαδάκης. Ο Κοντός.
Ο καπετάν Γιάννης Κοντός γεννήθηκε το 1798 στο Πισκοκέφαλο Σητείας. Γιος ιερέα, εξ ου και Παπαδάκης. Ενώ το Κοντός από το βραχύσωμο ανάστημά του.
Στη παιδική ακόμη ηλικία, ο πατέρας του τον έστειλε στη Μικρά Ασία, στη Νέα Έφεσο (Κουσάντασι) στο θείο του, στα εκεί σχολεία να μάθει γράμματα.
Στην εφηβική ηλικία, μπήκε ένας Τούρκος στο σπίτι τους με προθέσεις ασελγούς, θηριώδους συμπεριφοράς. Αρνήθηκε σθεναρά ο Γιάννης, πάλεψε με τον Τούρκο. Στο τέλος με ρόπαλο τον σκότωσε. Παρά την εξαφάνιση από το σπίτι, το πτώμα αργότερα ανακαλύφθηκε, ξεσηκώνοντας τους Τούρκους.
Ο Γιάννης για να αποφύγει τη σύλληψη, με άλλους Κρητικούς κατέφυγαν στην Κρήτη. Αποβιβάσθηκαν στις Δυτικές παράλιες περιοχές. Όπου είχε κηρυχθεί η Επανάστασις του ΄21. Συμμετείχε σε μάχες και διακρίθηκε.
Με την εξάπλωση του Αγώνα στις Ανατολικές Επαρχίες, επέστρεψε με το σώμα οπλιτών του στη Σητεία. Συμμετείχε σε πολλές εξορμήσεις, στην περιοχή Σητείας και στα Λασηθιώτικα βουνά. Δίπλα στον Ηγέτη τον Καζανομανώλη (Εμμ. Ρεβύθη).
Το 1823 μετά την εξασθένηση της Επανάστασης στην Κρήτη με τα παληκάρια του με δικάταρτο καΐκι (βρικογολέτα) έπλευσαν για το Ναύπλιο. Στο πέλαγος κούρσεψαν τουρκοαιγυπτιακό καράβι. Σκότωσαν το πλήρωμα. Κατέσχεσαν το φορτίο ρύζι, ζάχαρη, καφέ. Το παρέδωσαν στην προσωρινή κυβέρνηση Ναυπλίου.
Ο Καπετάν Γιάννης με τα παληκάρια του παρέμειναν έως το 1826 στο Ναύπλιο. Όλοι τους συμμετείχαν σε πολλές Μωραΐτικες μάχες και δοξάστηκαν.
Μετά το 1826 επέστρεψε στην Κρήτη. Παντρεύτηκε την Ελένη Γραμματικάκη από τα Μάλλια Ηρακλείου. Με τους συμπολεμιστές του συνέχισε τον Απελευθερωρικό Αγώνα της Κρήτης.
Ως πληρεξούσιος της περιοχής του συμμετείχε στη Συνέλευση στις Μαργαρίταις Μυλοποτάμου. Υπόγραψε το Ψήφισμα Διαμαρτυρίας για την άδικη απόφαση των Συμμάχων να μην ενσωματωθεί η Κρήτη στην Απελευθερωμένη Ελλάδα, αλλά να παραμείνει υπό Τουρκική διακυβέρνηση.
Με το δικαίωμα, όσοι Κρητικοί επιθυμούσαν να μεταναστεύσουν στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Και με την υπόσχεση των Ελλήνων ότι θα δέχονταν τους Κρητικούς πολίτες ως αδελφούς και συναγωνιστές.
Ο Καπετάν Γιάννης με την οικογένειά του μετακόμισε στο Ναύπλιο. Κατατάχθηκε στη Βασιλική Φρουρά του Όθωνος, παρασημοφορηθείς με το Αριστείον του Αγώνος. Του δόθηκαν γεωργικές εκτάσεις για καλλιέργεια και βιοπορισμό.
Το 1851 αφού εκποίησε την περιουσία του στο Ναύπλιο επέστρεψε οικογενειακώς στο Πισκοκέφαλο. Επανακτώντας τις περιουσίες του που είχαν κατασχεθεί από τους Τούρκους. Να ζήσει εν ειρήνη υπό την Τουρκική κυριαρχία. Να χαρεί με συγγενείς και χωριανούς του.
Ένα βράδυ του Αυγούστου 1855 μετά από διασκέδαση στα Αχλάδια, επιστρέφοντας στο Πισκοκέφαλο βρέθηκε το πρωί καταμεσίς του δρόμου. Σχεδόν αναίσθητος. Μετά από δύο μέρες έσβησε. Ποιος τον δολοφόνησε παρέμεινε ανεξιχνίαστο.
Ιωάννης Ρωμνάκις. Ο Μακρής.
Ο Καπετάν Γιάννης Ρωμνάκις ο Μακρής, λόγω του υψηλού αναστήματος, σε αντίθεση με τον βραχύσωμο Καπετάν Γιάννη Κοντό, γεννήθηκε στο Σταυροχώρι περίπου το 1795.
Για να αποφύγουν τη Γενιτσαρική Τυραννία με άλλα παιδιά, κατέφυγαν στη Μικρά Ασία. Όπου εκεί η Τουρκιά δεν είχε κρητικό-γενιτσαρισμό και αποτελούσε καταφύγιο για κυνηγημένους κρητικό-χριστιανούς.
Το 1821 επέστρεψε στη γενέτειρά του στην Κρήτη, στη Σητεία, όπου το αίμα των οκτακοσίων σφαγέντων, από τον αιμοδιψή Αφεντακάκη, ήταν ακόμη νωπό. Ζητούσε δικαίωση. Τιμωρία.
Ένθερμος αγωνιστής και τιμωρός ο Καπετάν Μακρής για να φρενάρει τον Αφεντακάκη, με συντοπίτες συναγωνιστές οργάνωσε αντάρτικο σώμα.
Συνεργάζεται με τους Στειακούς Οπλαρχηγούς τον Γιάννη Κοντό, τον Σήφη Δερμιτζάκη, τον Θοδωρή Μαρκάκη, συστρατεύονται με το αντάρτικο του Μεραμπελιώτη Καζανομανώλη (Εμμ. Ρεβύθη) και το 1822 συμπολιορκούν τα φρούρια Ιεράπετρας και Σπιναλόγγας. Όπου για την ασφάλειά τους έχουν εγκλειστεί οι Τούρκοι των πόλεων. Σε πολλές μάχες νικητές ήταν οι Χριστιανοί (και κρυπτοχριστιανοί) μαχητές.
Με την εξασθένηση της Επαναστάσεως του ΄21 στην Κρήτη, ο Μακρής με τα παληκάρια του έφυγαν για την Πελοπόννησο. Ενταχθέντες σε Μωραΐτικα καπετανάτα. Με τα οποία διακρίθηκαν σε πολλές μάχιες, ανυψώνοντας τον Μακρή στο βαθμό του Καπετάνιου.
Έως το 1826 παρέμεινε στην Πελοπόννησο. Επέστρεψε στην Κρήτη όπως και άλλοι Κρήτες οπλαρχηγοί. Να συνεχίσει τον Επαναστατικό Αγώνα.
Ως πληρεξούσιος της περιοχής του συμμετείχε στη συγκέντρωση των Πληρεξουσίων στις Μαργαρίταις Μυλοποτάμου. Να διαμαρτυρηθούν για την άδικη απόφαση των Δυνάμεων (Αγγλία – Γαλλία – Ρωσία), να παραμείνει η Κρήτη υπό την Τουρκική κατοχή.
Επιστρέφοντας στο Σταυροχώρι νυμφεύθηκε τη θυγατέρα του Γερό-Γιάννη από τη Λάπιθο. Απέκτησαν τρία παιδιά, τον Βασίλειο, τον Μιχαήλ, τη Βενετσάνα.
Κατά την Αιγυπτιακή κατοχή (1830-1840) πήρε άδεια οπλοφορίας, λόγω του μίσους των Τούρκων προς αυτόν, επειδή είχε αλλαξοπιστήσει. Ήταν Τούρκος ο πατέρας του, χριστιανή η μητέρα του, η οποία τον είχε βαφτίσει Ιωάννη.
Μετά την Αιγυπτιακή και την επαναφορά της Τουρκικής διακυβέρνησης, ο Μακρής κατέφυγε στην Κάρπαθο. Αγόρασε περιουσία με νερόμυλο. Επαγγελόταν τον μυλωνά. Οι οικονομικές δυσχέρειες τον ανάγκασαν, με το γιο του Βασίλη να μπαρκάρουν σε ρώσικο καράβι.
Πλέοντες στη Μαύρη Θάλασσα με κακοκαιρία, πατέρας και γιος πνίγηκαν. Άδοξο τέλος του ήρωα ο οποίος είχε σώσει τόσους Χριστιανούς.
Σήφης Δερμιτζάκης
Ο Καπετάν Σήφης Δερμιτζάκης από τη Μαρωνιά Σητείας γεννήθηκε το 1801. Πέθανε 2 Φεβρουαρίου 1876.
Είκοσι χρονών βίωσε τις σφαγές του αιμοδιψή σατράπη Αφεντακάκη. Με άλλους συντοπίτες, οργάνωσαν επαναστατικό σώμα. Αρματώθηκαν. Με τους συνεπαρχιώτες Οπλαρχηγούς Καπετάν Γιάννη Μακρή, Καπετάν Γιάννη Κοντό, συμμετείχαν στον ξεσηκωμό της Ανατολικής περιοχής. Τον Ιούλιο του 1822 πολιορκούσαν τα φρούρια της Ιεράπετρας και της Σπιναλόγκας. Για να αναγκάσουν τους εγκλεισμένους Τούρκους να εξέλθουν.
Μετά την εξασθένηση της Επαναστάσεως στην Κρήτη, ο Καπετάν Σήφης με τους οπλοφόρους του έφυγαν να πολεμήσουν στην Πελοπόννησο. Εντάχθηκαν σε Μωραΐτικο σώμα. Συνεχίζοντας τον Αγώνα. Για τη γενναιότητα και την ανδρεία του ο Σήφης πήρε το βαθμό του Καπετάνιου.
Το 1826 με την αναζωπύρωση της Επαναστάσεως επέστρεψε να πολεμήσει στην Κρήτη. Ως πληρεξούσιος της Σητείας στη συγκέντρωση στις Μαργαρίταις Μυλοποτάμου συμμετείχε στη διαμαρτυρία κατά των Δυνάμεων (Αγγλία – Γαλλία – Ρωσία) για την άδικη απόφαση να παραμείνει η Κρήτη υπό τον τουρκικό ζυγό.
Μετά το τέλος της Επαναστάσεως ΄21 ο Σήφης πήγε στο Ναύπλιο ως βαθμοφόρος να καταταχθεί στη Βασιλική Φρουρά του Όθωνος. Για τις υπηρεσίες του προς την Πατρίδα παρασημοφορήθηκε με το Αριστείον του Αγώνος. Του δόθηκε κτηματική περιουσία, την οποία αργότερα πούλησε. Για να εγκατασταθεί στην Αμοργό. Όπου ο γιος του Γιάννης είχε διορισθεί υγειονόμος.
Με τη σύζυγο και τις δύο κόρες του ο Καπετάν Σήφης παρέμεινε στην Αμοργό. Το 1866 όταν κηρύχθηκε η Κρητική Επανάσταση επέστρεψε στην Κρήτη. Με τον Αρμενιώτη Εμμ. Ζωμπλάρο πρωτοστάτησαν στον επαναλαμβανόμενο Κρητικό Αγώνα.
Ο Καπετάν Σήφης Δερμιτζάκης δεν υποτάχθηκε. Ουδέποτε παρέδωσε τα όπλα του. Μετά τη δοθείσα από τον Σουλτάνο αμνηστία, έφερε την οικογένειά του από την Αμοργό στη Σητεία. Όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του.
Στα γηρατιά του, μετά τα γλέντια, όταν μαντιναδολογούσε… ονειρευόταν ο ΔερμιτζοΣήφης
«Πάλι σεφέρι θα γενεί πάλι θα πάγω θέλω
ή σκλάβους παίρνω κι έρχομαι ή σκλάβος απομένω»
…Ο Δερμιτζο(υ)ιός ακόμη και σήμερα μαντιναδολογεί.
Υπάρχουν κι άλλοι Στειακογενείς Οπλαρχηγοί κατά την Α΄ Κρητική Επανάσταση. Απαιτείται έρευνα στοιχείων, αν υπάρχουν.
Γιώργος Αλεβίζος
Πηγή : Style 100Fm
