ΙΩΑΝΝΗΣ ΕΥΑΓΓ. ΣΤΑΜΕΛΟΣ
ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ: Ανακρίνοντας παλιούς χάρτες. Εκδόσεις Οσελότος , Άγιος Νικόλαος 2020.
Δε χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις για το Ιωάννη Σταμέλο. Εδώ και αρκετά χρόνια με συνεχείς, προσεγμένες και εμπερίστατες εκδόσεις προσφέρει αρκετά στην επιστήμη, λογοτεχνία , ιστορία και λαογραφία του τόπου που ζει και εργάζεται.
Το πρόσφατο αυτό βιβλίο έρχεται να αναδείξει την πολύπλευρη αξία των χαρτών. Εύστοχα επισημαίνει ο συγγραφέας στον πρόλογό του ότι « ένας χάρτης περιέχει εκτός απόν αυτονόητη ιστορική του αξία , πολιτιστικά στοιχεία και αποτελεί αυτόνομο έργο τέχνης» ( σελ 9).
Όλοι γνωρίζουμε τους εύχρηστους πολιτικούς και γεωφυσικούς χάρτες. Ωστόσο, ο συγγραφέας υποστηρίζει και το αποδεικνύει σε όλη τη διαδρομή του βιβλίου του ότι οι χάρτες μπορούν να αποτελέσουν πηγή ιστορικών και πολιτιστικών στοιχείων. Η παράθεση των τεσσάρων υποχρεωτικών βασικών στοιχείων: τίτλου, πυξίδας, κλίμακας σχεδίασης και υπόμνημα βασικών επεξηγήσεων για τα σύμβολα, δίνουν ολοκληρωμένη εικόνα των χαρτών.
Ο εμβληματικός υπότιτλος του βιβλίου υποδηλώνει το βάθος έρευνας και σηματοδότησης των χαρτών του νομού Λασιθίου. Στο βιβλίο «ανακρίνονται» επιλεγμένοι χάρτες από το νομό Λασιθίου της χρονικής περιόδου από τον 15ο έως και τον 19ο αιώνα.
Στην πρώτη ενότητα δίνονται συνοπτικά τα ιστορικά στοιχεία της πορείας των χαρτών. Οι Πορτολάνοι, η ολλανδική Χαρτογραφική Σχολή, η χαρτογραφία του 18ου αιώνα , οι γεωγραφικοί χάρτες και οι χάρτες της Ελλάδας κατά τον 18ο αιώνα αποτελούν πρώτη πηγή για να κατανοήσει ο αναγνώστης την παραγωγή και πορεία των χαρτών στο χρόνο.
Η σύντομη επισκόπηση της ιστορίας της Κρήτης και του νομού Λασιθίου έρχεται ως προπομπός για τον αναγνώστη για να γίνει «προπαιδεία επίσκεψης» των επιλεγμένων χαρτών του νομού Λασιθίου.
«Ο Χάρτης του Κλαύδιου Πτολεμαίου» του 13ου αιώνα περιέχει τον παράκτιο διαμελισμό της Κρήτης με κάποια σημεία ορόσημα.
«Ο Χάρτης του Γεωργίου Σιδέρη ή Καλαποδά» του 16ου αιώνα διακρίνεται κυρίως για την αισθητική του αξία.
«Ο Χάρτης του Α.Ortelius» του 16ου αιώνα είχε ιδιαίτερη αξία για τους ναυτικούς της εποχής του.
Οι χάρτες του Βενετσάνου Basilicata του 17ου αιώνα έχουν ιδιαίτερη αισθητική αξία πέρα από την ακριβή αποτύπωση των τοπίων.
Τα «Τοπωνύμια του Boschini” του 17ου αιώνα είναι σημαντικό χαρτογραφικό έργο παρά το όποια σφάλματα, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας (σελ.46).
Τα «Τοπωνύμια του Coronelli” του 17ου αιώνα δίνουν διεξοδική καταγραφή των τοπωνυμίων της περιόδου που αναφέρεται.
Ο Χάρτης του Pococke του 18ου αιώνα περιέχει πολλά τοπωνύμια, αλλά είναι χαρακτηριστικές κατά το συγγραφέα πολλές ανακρίβειες (σελ. 53).
Ο Faden τον 18ο αιώνα συνέθεσε ένα χάρτη παράκτιων περιοχών.
Η Χάρτα του Ρήγα αποτελεί και για το νομό Λασιθίου μνημείο μεγάλης ιστορικής σημασίας και σύμβολο εθνικής ενότητας, πολιτικής και κοινωνικής χειραφέτησης μέσα από τον αγώνα για ελευθερία και ανεξαρτησία.
Ο Χάρτης του Pashley του 19ου αιώνα περιέχει και αρκετούς χώρους με πιθανά αρχαία ερείπια.
Ο πρώτος χάρτης της Ελλάδας (1838) για τον νομό Λασιθίου έχει κατά το συγγραφέα σημαντικές πληροφορίες, αν και κάποια ονόματα είναι αλλοιωμένα (σελ 80).
Ο Χάρτης του Johnston του 19ου αιώνα , αν και δεν είναι λεπτομερής ούτε ακριβής, έχει ιδιαίτερη αξία.
Στον επίλογό του ο συγγραφέας τεκμηριώνει την επιλεγμένη ανασκόπηση των χαρτών της Κρήτης. Παράλληλα επισημαίνει την ανάγκη της συνέχισης της έρευνας για τους χάρτες της Κρήτης επισημαίνοντας παράλληλα και τα προβλήματα των ερευνητών.
Ο συγγραφέας στα βιβλία του επιλέγει την έρευνα και την τεκμηρίωση σε βάθος. Είναι γνώστης της βιβλιογραφίας. Παράλληλα η συνοπτική και ακριβής περιγραφή του δεν κουράζουν τον αναγνώστη.
Είναι άξιο αναφοράς για το πόνημα του συγγραφέα η εμφάνιση του βιβλίου: Χαρτόδετο εξώφυλλο, προσεγμένη αισθητική εμφάνιση ολόκληρου του βιβλίου, με 89 καλαίσθητες σελίδες οι οποίες συνάδουν με το θέμα που διαπραγματεύεται ο συγγραφέας.
Το βιβλίο αυτό δε θα πρέπει να λείψει από αυτούς που ενδιαφέρονται για την ιστορία του νομού Λασιθίου και όσους αγαπούν την τέχνη και γενικότερα την ιστορία της πατρίδας μας.
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΖΙΦΑΣ`
Πηγή : Style 100Fm
