Σητεία: Μια πόλη που βασανίστηκε επί σειρά ετών

Σητεία ή Ητεία

Η Σητεία βρίσκεται στο βορειανατολικό τμήμα του νομού Λασιθίου. Είναι παράλια κωμόπολη του νομού, αμφιθεατρικού σχήματος και απέχει 70 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο. Αποτελεί πρωτεύουσα του ομώνυμου δήμου και απαριθμεί περίπου 11.000 κατοίκους. Το όνομα της πόλης προέρχεται, πιθανώς από την αρχαία Ητεία ή Ήτιδα ή Σηταία, που βρισκόταν στην ανατολική Κρήτη.
Μάλιστα, γλωσσολόγοι ανέφεραν, ότι πιθανώς προέρχεται είτε από τη γενική του ονόματος -της Ητείας, είτε από το “εις Ητεία”. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Διογένη του Λαέρτιου, πρόκειται για την πιθανολογούμενη πατρίδα του Μύσωνα, ενός από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας. Το ίδιο υποστηρίζει και ο λεξικογράφος του Ε’ αι. μ.Χ. Στέφανος Βυζάντιος. Η Σητεία είναι, βέβαια, διάσημη ως πατρίδα του ποιητή του «Ερωτόκριτου», Β.Κορνάρου.

Η Σητεία κατά την Ενετοκρατία

Κατά τη Μεσαιωνική εποχή, αποτελούσε ένα από τα κυριότερα εμπορικά λιμάνια του Βυζαντίου. Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, ενσωματώθηκε στο Βενετικό Regno Di Candia και χαρακτηρίστηκε ως “maximum statum et lumen ejiusdem insulae” (δηλ.: μεγάλος σταθμός αλλά και φως του νησιού). Η Σητεία συμμετείχε σε εξεγέρσεις κατά των κατακτητών. Το 1362 οι Ενετοί κάτοικοι της περιοχής εξεγέρθηκαν και ανακήρυξαν την Κρήτη “Αυτόνομη Δημοκρατία του Αγίου Τίτου”. Για να σταθεροποιήσουν την κυριαρχία τους, οι Βενετοί έχτισαν διάφορα κάστρα και φρούρια σε σημεία στρατηγικής σημασίας της επαρχίας. Από αυτά σώζεται μέχρι σήμερα, το φρούριο Καζάρμα.

Η καταστροφή της πόλης – Ενετοτουρκικός πόλεμος

Η Σητεία καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από σεισμό το 1508 και το 1538 τη λεηλάτησαν πειρατές. Συγκεκριμένα, τη χρονολογία εκείνη, επιτέθηκε στην πόλη ο Μπαρμπαρόσα, επικεφαλής του τουρκικού στόλου, κατά το βενετοτουρκικό πόλεμο. Κατέστρεψε τις συνοικίες των εμπόρων και των υπόλοιπων επαγγελματιών, πυρπόλησε τη Σητεία και λεηλάτησε πολλά χωριά. Δεν έμεινε, όμως, μόνο σε αυτά, αφού έσφαξε και αιχμαλώτισε πολλές οικογένειες Κρητικών. Το 1648, οι Βενετοί, μετά από άλλη μία επίθεση των Τούρκων, κατέστρεψαν την πόλη για να μην την παραδώσουν στους εχθρούς τους και κατέφυγαν στο Λιόπετρο και στο Μόντε Φόρτε.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 1583, την οποία σύνταξε ο Π. Καστροφύλακας, η Σητεία απαριθμεί 54 χωριά και 13.572 κατοίκους, ενώ στην πραγματικότητα, οι κάτοικοι ήταν 1.391. Να επισημάνουμε, ότι πριν από τις Τουρκικές επιδρομές, η Σητεία είχε πάνω από 80 χωριά. Η πόλη δεν κατοικήθηκε ξανά για δύο περίπου αιώνες και ξαναχτίστηκε το 1870, με την ονομασία Αβνιέ, η οποία όμως δεν επικράτησε.

Φρούριο Καζάρμα

Το φρούριο Καζάρμα, αποτελούσε το στρατώνα της φρουράς κατά την Ενετοκρατία, από όπου ακριβώς πήρε και το όνομα του (Casa Di Arma). Θεωρείται το πιο επιβλητικό μνημείο του παρελθόντος και χρονολογείται στη βυζαντινή περίοδο. Δεσπόζει πάνω από την πόλη της Σητείας και πρόκειται για ένα οικοδόμημα της Μεσαιωνικής Σητείας, που περιβαλλόταν από τείχος.

Από τις αλλεπάλληλες καταστροφές, που υπέστη η πόλη της Σητείας, δεν ξέφυγαν, βέβαια, ούτε τα τείχη, αλλά ούτε και η Καζάρμα. Μάλιστα, οι Ενετοί, κατά το 1648 κατέστρεψαν το φρούριο για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων. Μετά από προσπάθεια των Ενετών αρχόντων της Σητείας, Gerolemo Bemb και Hannibaie Gongara, αφέθηκαν άθικτοι ο πύργος και μερικοί μικρότεροι αποθηκευτικοί χώροι.

Κατά την τουρκική κατοχή, τα τείχη γύρω από την πόλη δεν ξαναχτίστηκαν, αλλά η Καζάρμα αναστηλώθηκε. Σήμερα, μπορούμε να διακρίνουμε τουρκικές προσθήκες, όπως τα φυλάκια του φρουρίου. Η Καζάρμα, πλέον, είναι ανοικτή στο κοινό ως μνημείο, που μπορούν να επισκεφτούν. Επιπλέον, χρησιμοποιείται για πολιτιστικές εκδηλώσεις, στα πλαίσια του φεστιβάλ «Κορνάρεια» (αφιερωμένο στον μεγάλο ποιητή του Ερωτόκριτου, τον Β. Κορνάρο).

Οικισμός Βόιλα

Ο οικισμός της Βόιλας απέχει 1χλμ. από το χωριό του Χανδρά, στο οροπέδιο των Αρμενοχανδράδων. Στη βόρεια και δυτική πλευρά, οι κλειστές όψεις των κατοικιών έχουν φρουριακή μορφή. Ο οικισμός ήταν οχυρωμένος από ένα χαμηλό τείχος, τμήμα του οποίου σώζεται μέχρι σήμερα, ενώ στην ανατολική πλευρά, η απότομη πλαγιά, δίνει τη δυνατότητα μιας φυσικής οχύρωσης. Σχετικά με το όνομα του οικισμού, υπάρχουν δύο εκδοχές. Κατά την πρώτη, το όνομα προέρχεται από το βυζαντινό οικογενειακό χαρακτηρισμό “βοϊλάς” ή “βολιάς” (=επιφανής πολεμιστής ή γόνος επιφανούς οικογένειας). Η δεύτερη εκδοχή αναφέρει, ότι το όνομα προέρχεται από το βυζαντινό όνομα Βόιλας.
Σητεία

Κατά την βενετοκρατία, ανήκε στο φέουδο της οικογένειας των Salomon. Εκείνοι επέκτειναν και την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που χρονολογείται στον 15ο αι. Στην εκκλησία βρίσκεται και ο οικογενειακός τους τάφος, καθώς και το οικόσημο των Σαλαμών, που λέγεται, ότι ανήκε στους προγόνους του Δ. Σολωμού. Αργότερα όμως, κατά την Τουρκοκρατία, κατοικήθηκε από τους Οθωμανούς και ήταν έδρα τάγματος γενιτσάρων. Το φρούριο, κτίστηκε το 1740-1741, όπως μαρτυρά μια τούρκικη επιγραφή, στον εξωτερικό του τοίχο. Εικάζεται ότι ιδρύθηκε από τον εξισλαμισμένο Ενετό άρχοντα, ο οποίος ανήκε στην οικογένεια των Ζένων. Όταν, όμως, εξισλαμίστηκε ονομάστηκε Τσιν Αλή ή Τζιναλής. Ο Τζιναλής, σύμφωνα με την ιστορία, υπήρξε ένας από τους σκληρότερους γενίτσαρους της Σητείας.

Από τα τέλη του 19ου αιώνα, ο οικισμός παρήκμασε σταδιακά και σιγά-σιγά εγκαταλείφθηκε. Σήμερα σώζονται μόνο μερικά ερείπια, εκ των οποίων, τα περισσότερα ανήκουν στην περίοδο της Τουρκοκρατίας. Ωστόσο, τα λιγοστά ερείπια μερικών ενετικών κατοικιών αποτελούν αξιόλογα δείγματα της αρχιτεκτονικής ποιότητας της εποχής.